|
Germanic Lexicon Project
Message Board |
|
| [ Main Message Index ] [ Previous | Next ] | [ Reply ] |
Author: Reichert, Hermann (Universität Wien)
Email: hermann dot reichert at univie dot ac dot at
Date: 2011-11-30 12:05:09
Subject: Cleasby-Vigfusson p 0377
I corrected part of this page, just to see if I can do it, but I did not know how to reserve the file, so I am not able to submit. Here it is. If you like it, please submit it for me and respond, how to reserve and submit correctly.
greetings
hr
This is page cv_b0377. Please don't edit above this dashed line. Thank you!
-----------------------------------------------------------------------------
LÁNARDROTTINN -- LÁTA. 377
vil'dir þú fást í því sem þér er ekki lánat, at yrkja lof um mik, Fb. i. 245-
lánar-dróttinn, m., prop, a liege-lord, whence generally a lord, master,
esp. of the king or lord of a district; heit er lánardróttins ást, a saying,
Fs. lïi; þó ræð ek þér annat heilræði, at þú svík aldri lánardróttinn
þinn, Nj. 129; hefir þú skammliga svikit þinn lánardróttinn, þóat hann
væri eigi góðr, Grett. 184 new Ed.; hann beið svá ens æðsta meistara
ok lánardróttins, MS. 625. 63; hann þótti vel hafa fylgt sínum lánar-
dróttni, Fms. vii. 223: a master, betra þykki mér at látask í þínu húsi
en skipta urn lánardróttna, Nj. 57.
lán-fé, n. = lánsfé, N. G, L. i. 22.
lárr, m. a box to keep wool in, freq. in mod. usage.
lár-viðr, m. [for. word], a laurel.
lás-bogi, a, m. a 'latch-bow, ' cross-bow, Fms. viii. 285, Sks. 390, Karl.
349, Art. 63.
lás-lauss, adj. unlocked, latchless, Fms. xi. 226.
LÁSS, m. [Dan. -Swed. lås, - Engl. latch, borrowed from the Scandin. (?)],
a latch, lock; lukla at lúka lásum upp, Grág. ii. 195; sy'ngr í lási, ...
var þá skemman í lási (locked), Fms. iii. 67; vera lass ok lykill fyrir e-u,
viii. 235; í lásum eða lokum, N. G. L. i. 84; hann flökti þá um alla lása,
Fb. i. 276; borg vár hefir langan tíma verit svá sem láss fyrir yðru ríki,
Fms. i. 156; bar vóru á uti-dyrr, ok sterkr lass fyrir, Grett. 44 new Ed.;
reka las fyrir kistu, 198 new Ed.; stökkr þá láss af limum, Gg. 10;
hve hón er í las um lokin, Gm. 22.
lás-ör, f. a cross-bow shaft, Sturl. i. 180.
LÁT, n., like the Engl. subst. let, scarcely used except in compds; út-lát,
an outlet; i-lat, an inlet, a bag; blóð-lát, blood-letting. "LI. a loss;
þeir sögðu konungi lát sitt, ok kölluðusk eltir hafa verit, Fms. xi. 370:
-- death, de c ease, ek segi per lát Eyvindar bróður þíns, Nj. 4; lát hins
helga Knúts konungs, Bs. i. 71; litlu síðar var mér sögð brenna hans ok
lát, Fms. ii. 18; hann frá lát sonar sins, Gullþ., passim; manna-lat, los s
of life; and-lát, líf-lát, q. v.; af-lat, killing. III. in pl. manners;
allit., litr ok lát; skipta litum ok látum, to change shape and manners,
Skv. I. 38: esp. of bod manners, howling, uproar, hón var svá mjök
blótin at menn máttu eigi standask lát hennar, Fas. i. 254; skrípa-lát,
scurrility, Fms. viii. (in a verse), see læti; en aldrei veil ek hvat látum
var, vii. 202; í sínum látum sumum, Skálda 170; gera spott at látum
yðrum, Nj. 124; hann bað menn ekki syrgja né láta öðrum herfilegum
latum, IQ7' láta-læti, n. pl. dissimulation.
LÁTA, pres. lát, læt'k, Edda (in a verse), pl. látum; pret. let, 2nd
pers. lézt (rhyming with hristir in Edda in a verse); subj. léti; imperat.
lát, láttú; part, látinn: middle forms, pres. látumk, Am. 89; pret.
letumk, Hm. 106, Eb. (in a verse), Eg. 103 (in a verse): with neg. suff.,
pres. lækk-að ek, 7 lei not, Ó. H. 171 (in a verse); pret. lét-a, Skv.
3. 42; imperat. lát-attu or lát-aþu, Sdm. 28, Likn. 6: [Ulf. lêtan --
aipitvai; A. S. lcetan; Old Engl. laten; Engl. let; O. H. G. lazan; Germ.
lassen; Swed. / a/ a; Dan. lode.]
A. To let, put, place; bauð hann at láta þá í myrkva-stofu, MS.
623. 30; var Haralcir bar inn latinn (shut in), Hkr. iii. 69; láta naut
inn, to let ' neat' in a stall, let (hern in, Gísl. 20; hita út, to let out, Fms.
vi. 215. II. to let, suffer, grant; vil ek þess biðja yðr, herra, at
þér létið oss mörk yðra, Ld. 112; konungr let margar tóptir til garða
þar 4 árbakkanum, Fms. ii. 27; láta laust, to let go, let loose, Nj. 70,
Fms. i. 168; hann vildi eigi láta þenna hest, viii. 123; láta hlut sinn,
to let^o o ne's share, be worsted, i. 74. 2. to leave, forsake; biðr
hann at þeir láti blótin, P'ms. x. 274; láta fyrir róða, to throw to the
winds, see róði, and láta fur lid; hann lút ok fur lið allan farangr
sinn, Ísl. ii. 362; láta einan, to forfake a person; láttu mig, Drottinn,
einan ekki, Pass.; hann ætlaði at láta eina (to divorce) drottningina,
Fms. vii. 171. 3. to l os e; ok létir þú hrossin eigi at síðr, Ld.
146; en ef þeir verða forflútta, þá muiiu þeir lúta lið sitt, Eg. 284;
fénu því sem hann hafði látið, Magn. 528; láta skal hanu ok féit allt,
Fms. vii. 24; at ek hafa fyrir því látið manndóm eða sannindi, ix. 333;
láta leikinn, to lose the game, Edda 31; láta lífit, to l os e one's life, Eg.
14, Nj. 15, Fms. xi. 3. 4. with dat. to suffer loss in or of A thing;
lætr Álfr þar lífinu, suffered loss of his life, perished, Finiib. 256; hot ek
því at láta heldr lifi niinu (lif mitt, v. 1.), en gauga á þenna eiðstaf, Fms.
viii. 155; gengu á jökla upp ok ietu lifi er dagíeið var til bygoa, Bs. i.
408; fyrr skal ek minu fjorvi láta, Skv. 3. 15; þú skalt láta miiiu
landi, 10: and in mod. usage, láta kálfi, to d ro p the calf; and láta fóstri,
to miscarry. 5. to let do or let be done; hann let sveininum ekki i
mein, he let nothing be done to the boy, indulged him in everything, Nj.
147; Dofri uuni honum svá mikit at hann mátti ekki í móti honum
láta, Fb. i. 566, cp. láta eptir, undau e-m, etc. 6. vóru þá látnir
fjötrar af Hallfreði, Fms. ii. 12; þá láta þeir þegar af sér tjöldin, Eg.
261; vil ek at þú látir lokur frá hurðum, Gísl. 28; láta barn af brjósti,
to wean a child, N. G. L. i. 340; láta hest á stall, Karl. 5: láta í Ijós, to
make known, Sks. 195: láta blóð, to let bl oo d (blóð-lát). III.
with prepp.; láta af e-u, to leave off, desist from; sumir Ietu af blótuni,
Fms. i. 32; þti vill seint láta af mann-drapum, 274; þorgeirr mun eigi
fyrr af kita enn hann ræðr þúr bana, Nj. 109; á enum næstum hálfum mánaði er fallsótt lætr af (ceases), Grág. i. 458; láta af hendi, to let
ou t of one's hands, deliver up, Eg. 66, Nj. 186, Fms. vii. 173! láta fé
af, to kill, slaughter (cattle), Grág. i. 429, K. þ. K. 80, 92, Rb. 344 :--
láta aptr, to shut; kómu Austmenn í virkit, því at Austmenn höfðu
eigi aptr látið, Landn. 162; láttu aptr dyrnar, shut the door :-- láta at,
to yield, comply; mun ek láta at yðr, / will comply with you, MS.
623. 24; alla þá er at mínum orðum láta, Eg. 18; hann (the ship) for
jafnan hallr ok let eigi at stjórn, she heeled over and obeyed not the
helm, Fms. iii. 13 :-- láta eptir e-m, to indulge; Jjorðr let þat eptir honum,
Eg. 188; þær (the scales) sy'ndusk honum svá vægar, at ef eitt lítið hár
væri lagt i, at þó mundu þær eptir láta, Sks. 643: absol., láta eptir, with
acc. to leave behind, MS. 623. 36, Eg. 87, 220 :-- láta fram, láti mik fram
at Kolskeggi, Nj. 97 :-- láta fyrir, to let go, give way, yield; ok sagt, at
fyrir let annarr fylkingar-armrinn, Fms. vi. 317; þeir munu verða fyrir at
láta ef vér leggjum sköruliga at, vii. 257; hann Isetr ekki fyrir járni né eldi,
Kb. 544. 39, Gþl. 285 :-- -lata i, to let go into; láta í ker, to pour into a
vessel, fill it (í-lát), Konr. :-- lata til, to yield; Einarr vildi með engu móti
lata til við Harald konung, Fms. iii. 62; þar kemr enn þófinu at konungr
Ixtr til, ok mælti svá, xi. 429; var þá Gunnarr við hana lengi far, þar til
er hón let til við hann, Nj. 59 :-- lata undan, to yield to, give way; ek skal
hvergi undan þér láta, 27 :-- lata upp, to open (opp. to lata aptr), Eg.
409, 602, Fms. ix. 26, 476; lætr Kjartan þenna upp, K. let him get up,
Ld. 168: lata uppi, to l a y out; ok Isetr hann rétt skirn uppi, at hann láti
at lögheimili sinu, K. |j. K. 6; ok ertú saklauss, ef þú lætr uppi (grants)
vistina, Glúm. 327; ef féit er eigi uppi látið, Grág. i. 384; en ef hinn
lætr honum eigi uppi mat þann, 47; látum nú þat uppi (let us make a
clean breast) er vér hofuni jafnan mælt, Fms. ix. 333 :-- láta út, to let out,
of a thing shut in; at hann mundi brjóta upp hurôina, ef hann vseri eigi
út látinn, vi. 215: naut. to let go, put to sea, síðan lctu þeir út ok sigldu
til Noregs, Nj. 128. IV. with infin. to let, cause, make; látið mik
vita, let me know, Nj. 231; er ek let drepa þóri, Fms. v. 191; faðir
Bjarnar, er Snorri Goði let drepa, Landn. 93; Gunnarr mun af því láta
vaxa úþokka við þik, Nj. 107; let hón þar fjúndskap í móti koma, Ld.
50; hann sá engan annan kost, en láta allt svá vera sern Björgólfr vildi.
Eg. 24; ef bóndinn lætr hann á brott fara, Grág. i. 157; þá létu þeir
stefna þing fjölmennt, Fms. i. 20; konungr lot græða menu sina, ... en
veita unibúð, Eg. 34; ok let leiða hann á land upp ok festa þar upp, Nj.
9; þá skal hann stefna honum, ok lata honum varða útlegð, Grág. i.
47, 385; þá let jjorbjörn vera kyrt ok for leið sína, Háv. 46; láttú
bnnar þessar þegar er e"k læt eptir koma, let them be ready when 7 call
for them, id.; lát þér þat í hug koma !'... láttú þer því þykkja minstan
skaða um fjártjón, ok þú skalt li'tta þór í hug koma, at..., Sks. 446, and
in numberless instances. 2. with a reflex, infin. to let a thing be done
or become, or referring to a person himself, to l f t oneself do, etc.; láttú
nemask þat, learn thai! mark that! Skv. I. 23; er hón let sveltask, Og.
17, Skv. 3. 27; skulu þúr þá ekki eptir ganga, ok láta þá sjálfa á sjásk,
Nj. 147; Egill mun ekki letjask lata nenia þú sér eptir, Eg. 257; at
frændr yðrir ok vinir láti mjok hallask eptir þínum fortölum, Fms. ii. 32;
ef sá maðr lætr í dóm nefnask er nú var frá skiliðr, Grág. i. 16; ok hafi
hinn fellda haua, ok látið á fallask, and let himself fall upon her, ii. 60;
ok láti kaupask verk at, if be lets work be bought of him, i. e. works
for wages, i. 468; hann let fallask þvers undan laginu, Nj. 246; ef hon
vill vigjask lata til nunnu, Grág. i. 30/; lata ser iatt um e-t finnast, t o
disapprove, Fas. i. 51; áðr hann láti af berask, Fms. ii. 12. 3. with
part, pass., in circumlocutory phrases; hann let verða farit, he went,
Fagrsk. 120; létu þeir víða verða farit, they rowed much about, 185;
liðit skal láta verða leitað bsejarins, Fms. viii. 374; let konungr þá verða
sagt, v. 201; hann let hana verða tekna, he seized her, ' let herbe
taken, ' Fas. ii. 153: ellipt., omitting the infin., láta um mælt, to let be
said, to declare, Vígl. 76 new Ed.: rare in prose, but freq. in old poetry,
ek let harðan Hunding vegiun, / sent H. to death, Hkv. I. lo; lata
soðinn, Gm. 18; gulli keypta lcztú Gyrnis dóttur, Ls. 42; láta trú
boðna, Od. 9; let of sóttan, Haustl. V. naut. to stand; lata lit,
lata í haf, to let go, put out to sea, Eg. 370; síðan létu þeir lit ok
sigldu til Noregs, Nj. 128; var honum sagt at þeir hiifðu út látið, 134;
hann bar á skip ok let í haf, 282, Ld. 50; lúta til lands, to stand
towards land, to put in, Fms. i. 294; lata at landi, id., 228; vil ek ráða
yðr, at þér látið í brott héðan, Eb. 330.
B. Metaph. usages: 1. to behave, comport oneself, by ges-
tures, manners, or by the voice, answering to lit (III); forvitni er inér á
hversu þeir láta, Glúm. 3-27; lata sem vitstoli, Stj. 475; hann bao
menn eigi syrgja né láta öðrum herfiligum látum, Nj. 197; hann
sofnaði fast, ok let ilia í svefni, to be unruly in sleep, 94, 211; fánik vér
eigi við skrafkarl þenna er svá lætr leiðinliga, Háv. 52; björn ferr at
henni, ok lætr allblítt við hana, /o ndle s he r, Fas. i. 51; bæði er, at þií crt
görfiligr maðr, enda lætr þú allstórliga, makesl thyself big, Ld. 168; jarl
lút sér fátt til bans, the earl treated him coldly, Fms. i. 58; let hann ser
futt um finnask, vii. 29; lata hljótt yfir e-u, to keep silence about a thing,
Nj. 232, Al. 15; lata kyrt um e-t, id.; lata mikit um sik, to pride one-
self, puff oneself up, Grett. 108; Björgólfr kallaði annat sinn ok þriðja --
". þ;i svarar maðr, lát eigi svá ! lát eigi svú, maðr! segir hann, Fms. ij;.