This is page 46 of the supplement to An Anglo-Saxon Dictionary by T. Northcote Toller (1921)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Bosworth/Toller. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

46 A-RÆ-acute;D -- Á-RENCAN

a-ræ-acute;d, Bt. 78, 20, l. á-sæ-acute;d.

á-ræ-acute;dan; p. -réd and -ræ-acute;dde; pp. -ræ-acute;den and -ræ-acute;d(ed). Under I dele last passage, under II dele last two passages; and add: I. to determine, fix:--Hié þæt fæstnodon mid áþum swá swá hé hit áréd, Chr. 921 ; P. 103, 20. Aethelnóth and his wíf áræ-acute;ddan hiora erfe, C. D. i. 234, 26. Ðet hio him néren méran ondeta ðon hit áræ-acute;ded wæs on Aeðelbaldes dæge . . . hió mósten mid áðe gecýðan ðet hit suá wæ-acute;re áræ-acute;den on Aeðelbaldes dæge, 279, 2-7. Ne cymst þú on þínne éþel for þon ðín éþel (? wyrd) hit swá be þínum heáfde and fóre hafað áræ-acute;ded vivus in patriam non reverteres, quum fata ita de tuo capite statuerunt, Nar. 29, 14. II. to read a riddle :-- Ic áræ-acute;dde Antiochus ræ-acute;dels, Ap. Th. 24, 12 : 5, 2. Hé þ-bar; sóð áræ-acute;dde, 4, 20. Þæt hé him bócstafas áræ-acute;dde and árehte, Dan. 741. Swá hwilc man swá mínne ræ-acute;dels riht áræ-acute;de, Ap. Th. 3, 10. Hé áræ-acute;dan ne mihte þæs apostoles dégol. Bl. H. 181. 17. III. to read what is written:--Næs þ-bar; wel þ-bar; þú self áræ-acute;ddest þá stafas ofer hire birgene, Ap. Th. 26, 10. Se biscop orationem ofer me áræ-acute;dde, Bd. 5, 3; Sch. 566, 4. Þæt yrfegewrit man áræ-acute;dde beforan eallum Westseaxena witum. Þá hit áræ-acute;d wæs. Cht. Th. 486, 15-17. Englisc gewrit áræ-acute;dan, Past. 7, 13, 17. Beforan him hé hét áræ-acute;dan þæs káseres dóm . . .Þá se dóm áræ-acute;ded wæs, Shrn. 129, 1-4. þ-bar; gewrit áræ-acute;ded wæs, Bl. H. 177, 35. IV. to prepare:-- Áraeddun (-réddun) expedierant, Txts. 61, 784. [Goth. ur-rédan decernere: O. H. Ger. ur-rátan conjicere, prophetizare, argumentari.] v. ræ-acute;dan in Dict.

á-ræ-acute;fan to set free, unwrap:--Áræ-acute;fdon expedierunt, Wrt. Voc. ii. 145, 37. Áræ-acute;fdan (printed áræ-acute;rdan) expedierant, 29, 64. v. á-ráfian, æ-acute;-ræ-acute;fe.

a-ræ-acute;fnan. l. á-ræfnan (-ian), and add; I. to bear, endure :-- Eall ic hit áræfnie for þínum gebode, Bl. H. 241, 33. Gif hit mon geðyldiglíce áræfnþ, Bt. II, I ; F. 32, 32. Wé eall áræfnaþ, Bl. H. 13, 9. Ic hit áræfnede þ-bar; ic eów æteówe hwylcum gemete gé sceolan áræfnan, 237, 12. Þú his dómas on þé sylfum áremdest (v. l. geþolodest), Angl. xii. 505, 4. Hú hé áræfnede ðæs cwelres hand, Shrn. 129, 9. Áræfne þú ealle . . . Áræfna þás tintrego, Bl. H. 237, 8, 13. Brocu áræfnan (-refnian, v. l.). Ors. 3, 7; S. 120, 9. Costnunga áræfnan, Hml. S. 33, 116. Swá þú hátost mæge áræfnan, Lch. ii. 124, 21: 130, 7, Áræfnian, Hml. Th. ii. 34, 3. Se cyng ne mihte áræfnian his dohtor teáras, Ap. Th. 22, 25. Strengra tó áræfnanne, Wlfst. 207, 24. Syle ús geðyld tó áræfnigenne, Hml. S. 30, 135. Ná áræfnigende nonferentts, An. Ox. 8, 302. II. to bear in mind, ponder :-- Áræfnaþ exigit, Wrt. Voc. ii. 144, 81. Áraebndae expendisse, Txts. 58, 353. Áræfnde, Wrt. Voc. ii. 29, 55. Áraefndun exigebant, 107, 80. III. to carry out, practise, perform :-- Ic yfelæs tó fela áræfnde ( v. l. gefremede), Angl. xii. 510, 20. He him rehte hwylce searwa se drý arefnde. Bl. H. 173, 8. Árefna exerce, An. Ox. 46, 42. Se líchoma geunlustaþ þá geoguðlustas tó fremmenne, þá þe him swéte wæ-acute;ron tó áræfnenne. Bl. H. 59, 10.

á-ræfned, -ræfnedlic. v. un-árefned, -áræfnedlic.

á-ræfn(i)endlic; adj. Tolerable, possible :-- Áræfniendlic possibile, Wülck. Gl. 250, 4 : 251, 22. v. un-áræfnendlic.

á-ræfsan. v. ræpsan in Dict. : á-ræ-acute;man. Dele: DER. up-aræ-acute;man, ræ-acute;man: a-ræpsan. v. ræpsan in Dict.

á-ræran. Add: I. of direction, to raise, lift up:--Martinus hine upheáh áræ-acute;rde, Bl. H. 219, 20. Ne ðú up ne árér ne erigas (oculos tuos), Kent. Gl. 863. Seó ród bið áræ-acute;red on ðæt gewrixle þára tungla, Bl. H. 91, 23. Áræ-acute;redne porrectam (turrem), Wrt. Voc. ii. 85, 49. II. to raise a building , erect, build:--Hé áræ-acute;rð ceastre castra erigit, Past. 162, 12. Áræ-acute;rdon construxere, i. aedificauerunt, An. Ox. 3420. Sé þe þára mihta hæbbe áræ-acute;re cirican Gode tó lofe, Ll. Th. ii. 282, 5. Wurdon fela cyrcan áræ-acute;rede, Hml. Th. i. 562, 25. III. to establish, set up:---Hí æ-acute;lc gód áræ-acute;rdon, Hml. S. 21, 462. þæt man unriht álecge and Godes riht áræ-acute;re, 16, 67. IV. to raise, cause to grow:--Þæt hé sylle . XV. swýn tó sticunge, hæbbe sylf þ-bar; hé ofer þ-bar; áræ-acute;re, Ll. Th. i. 436, 14. V. to raise from torpor, death, &c., to arouse:--Áræ-acute;rest suscitabis, An. Ox. 2137. Hé árérð refrigerabit, Kent. Gl. 1062. Hé áræ-acute;rde suscitavit, i. excitavit, An. Ox. 1843 : 3502. Min Drihten áræ-acute;re ðé (the dead widow), Hml. Th. i. 60, 17. Aræ-acute;ran suscitare, i. restaurare, An. Ox. 2110. VI. to excite, disturb, break up a meeting:--Gif hé folcgemót mid wæ-acute;pnes brýde áræ-acute;re, Ll. Th. i. 86, 16. VII. to raise, increase price:--Gif wé gyld áræ-acute;rdon . . . swá man þ-bar; weorð up áræ-acute;ran mihte . . . Gif we þ-bar; ceápgild áræ-acute;rað, Ll. Th. i. 234, 5, 10, 16. Gif se hláford him wile þ-bar; land áræ-acute;ran tó weorce and tó gafole if the lord want to raise the rent of the land for him by exacting work as well as payment, 146, 4. VIII to extol:--Up áhefde, áræ-acute;rde extollit, An. Ox. 2425. Tó áræ-acute;renne attollenda, i. extollenda, 330. [Goth, ur-raisjan.]

a-ræ-acute;rend, es; m. One who arouses:--Áræ-acute;rend móda excitator mentium, Hy. S. 18, 31.

á-ræsan. Add:--þæt folc fæ-acute;rlíce ongonn forð áræ-acute;san, Hml. Th. ii. 140, 13. v. forð-áræ-acute;san in Dict.

á-ráfian. Add :-- Áráfaþ desolvit Wrt. Voc. ii. 139, 33. [?Arubfdxm = aruaedum (= ? áráuedum) extirpatis, Kent. Gl. 1165.] v. á-ræ-acute;fan; ráfian.

á-rásian. Add: I. to try, put to the proof:--Hé sceolde gecunnian and árásian, hwæþer se Drihtnes wer hæfde wítedomes gást an vir Dei prophetiae spiritum haberet, explorare conatus est, Gr. D. 130, 29. ¶ á-rásod tried, experienced:--Þás þing þincað þám árásedum clericum unweorðlice, Angl. viii. 312, 43. II. to find out, detect:--Hú hé árásode þá híwunge Totillan de simulatione Totilae deprehensa, Gr. D. 130, 13. Ðá upáhafenesse hé árásode and hie getæ-acute;lde elationem publice feriendo reprehendit. Past. 39, 21. Hé árásode heora deófles cræft, Hml. Th. ii. 472, 15. Se man sé þ-bar; árásie, Ll. Th. i. 40, 2. Gif hwilc man forstolen þingc hám tó his cotan bringe and he árásod wurðe, 418, 18. Arásad interceptum, Wrt. Voc. ii. 110, 79. Sé ðonne sé hit dégellíce déð aod ðeáh wolde ðæt hé wurde arasod and siððan for ðý hered qui in secreto suo bono opere deprehendi ac laudari concupiscit, Past. 451, 19. Þá drýcræftigan wurdon árásode (deprehensf), Gr. D. 27, 15: 132, 9: Hml. Th. ii. 168, 21. III. to blame, reprehend:--Hé nyle hié árásian . . . ðæ-acute;m synfullan menn bið oftogen ðæt hine mon stíðlíce árásige . . . dá hié suíðe stíðlíce árásigeað and mid ealle ofðrysceað corripere non praesumit . . . correptionis duritia peccanti subtrahitur . . . hos asperitate rigidae invectionis premunt, Past. 143, 9, 19 : 145, 1.

ár-blæd. Add: -- Árbled palmula, Wrt. Voc. i. 63, 44.

arblast a cross-bow:--Mid ánan arblaste ofscoten, Chr. 1079; P. 214, 29. [From French.]

arce- (archi-). v. ærce-.

ár-dæ-acute;de; adj. Merciful :-- Uton beón ælmesgeorne and árdæ-acute;de wið earme men, Bl. H. 131, 2.

ár-dæg. v. weorþung-dæg in Dict.: ardlíce. v. arodlíce: are a court-yard. Dele.

áre honour. The instances given belong to ár: a-recan. l. á-reccan.

á-reccan. Add: I. to stretch out, spread out:--Álecge hé his swiþran hand him under heáfod áreahte, Lch. ii. 214, 10. II. to hold out to, to grant, v. reccan, II:--Árecte (-æ) concesserim, Txts. 53, 523 (cf. 106, 1089). Áræctæ, Wrt. Voc. ii. 14, 69. III. to raise, lift up:--Dryhten áreceð (eregit) alle gecnysede, Ps. Srt. 144, 14. Hé árehte (erexit) horn haelu, ii. p. 199, 6. Up árehte sindun erecti sumus, 19, 9. Upp árehte arrectas, Wrt. Voc. ii. 10, 3. IV. to excite, astonish [cf. O. H. Ger. arrachte exciti]:--Áreahtum attonitis (oculis), Kent. Gl. 579. Árehtum attonitis (auditoribus), An. Ox. 7, 144: attonitis (spectatoribus), 8, 187. V. to recount, tell, declare:--Árecco eructuabo, Wrt. Voc. ii. 30, 65. Arecþ refert, 142, 39. Árehtun (-an, -on) expresserunt, 108, 5 : 30, 14: 145, 55 : retulerunt, i. narraverunt. An. Ox. 2910. Þæt hyra nán ne wandode for mínum ege þæt hý þæt folcriht árehton, Cht. Th. 486, 25. Hwá is þæt þe eall ðá yfel þe hí dónde wæ-acute;ron ásecgean mæge oððe áreccean ?, Ors. 1, 8; S. 42, 7. tó áreccganne (-secganne?) expediari, Lk. p. 3, 7. VI. to explain, expound :-- Areccan explanare, Wrt. Voc. ii. 30, 46. Swæ-acute; ic hié andgitfullícost áreccean meahte, Past. 7, 24. Ðis wé willað hwéne rúmedlícor áreccean haec paulo latius replicando disseramus, 75, 17. Sié áreaht expolietur, Wrt. Voc. ii. 31, 69. [O. H. Ger. ar-recchen exprimere, edere, explicare, exponere, digerere.]

a-reccendlic. v. un-áreccendlic.

á-réceleasian; p. ode To be negligent:--Ic áréceleásode and tó læt wæs míne cyrcan tó sécenne, Angl. xi. 102, 68.

ared. v. arod: a-rede (l. árede) cared for. Dele.

a-rédian. l. á-redian, and add: I. to make ready, adapt:--Hit bið mid ðæ-acute;ére líðelican manunga tó ðám áredod ðæt hit sceal suíðe hrædlíce áfeallan of ðæ-acute;re weámódnesse, Past. 297, 18. II. to carry out, effect, make :-- Eall ðiss áredað se reccere suíðe ryhte omne hoc a rectore agitur, Past. 169, 3. Gif hé ceáp áredige if he make a bargain, Ll. Th. i. 274, 23. Drihten ús geunne þæt wé magan his willan áredian, Wlfst. 50, 8. III. to find out by experience:--Gif hé swá áredad bið (cf. the later (Winteney) version: Gyf heó swilc áfunde byð) on þæ-acute;re cumlíðnesse þæt hé ne sý wyrðe þæ-acute;re scyrunge si non fuerit talis qui mereatur proici, R. Ben. 109, 20. Þe læ-acute;s þe hý unwære wurðan áredode (-reodade, v. l.), Wlfst. 79, 16: 273, 18. IV. to find out what is appropriate, to hit upon:--Fultuma mé þ-bar; ic simle þone ræ-acute;d árædige ðe ðé lícworðe sí, Shrn. 170, 30 : Angl. xii. 512, 32. Búton hé ðone tíman áredige ðæs læ-acute;cedðmes nisi cum tempore medicamenta conveniant, Past. 153, 4. Wé sculon geleornian ðæt wé suíðe wærlíce gecópe tiid áredigen, and ðonne sió stemn gesceádwíslíce ðone múð ontýne, and eác ðá tíd gesceádwíslíce áredigen ðe sió suíge hine betýnan scyle nobis caute discendum est quatenus os discretum et congruo tempore vox aperiat, et rursum congruo taciturnitas claudat, 277, 1-3. Áblend þisse þeóde andgyt, þæt hí ræ-acute;d ne áredian, Wlfst. 47, 21. Hié nabbað ðá gesceádwísnesse ðæt hié cunnen ðæs ðinges tíman áredian, Past. 287, 7. Rihtne weig áredian tó þám écan háme. Shrn. 163, 27. Þone circul þás iunge preóstas ne mihton næ-acute;fre áredian, for þám þe ys uneáðe cúð þám ealdum witum, Angl. viii. 319, 9. Nabbe gé ná gódne tíman áredodne, mín dohtor is nú swíþe bisig, Ap. Th. 20, 5.

á-rencan(?) to make proud, exalt :-- Swuran on flæ-acute;slicre ic upp árengde (=-rencte ?) ofermódignesse collum in carnali erexi superbia, Angl. xi. 117, 32. v. ranc, and cf. wlanc, wlencan.