This is page 182 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

182 FYRIR -- FYRIRHÖFN.

B. TEMP.: fyrir dag, before day, Eg. 80; f. miðjan dag, Ld. 14; f. sól, before sunrise, 268; f. sólar-lag, before sunset; f. miðjan aptan, Nj. 192; f. náttmál, 197; f. óttu, Sighvat; f. þinglausnir, Ölk. 37; f. Jól, Nj. 269; f. fardaga, Grág. ii. 341; viku f. sumar, 244; f. mitt sumar, Nj. 138; litlu f. vetr, Eg. 159; f. vetrnætr, Grág. ii. 217; f. e-s minni, before one's memory, Íb. 16.

C. METAPH.: I. above, before; hann hafdi mest fyrir aðra konunga hraustleikinn, Fms. x. 372. II. for, on behalf of; vil ek bjóða at fara f. þik, I will go for thee, in thy stead, Nj. 77; ganga í skuld f. e-n, Grág. i. 283; Egill drakk ... ok svá f. Ölvi, Eg. 210; kaupa e-t f. e-n, Nj. 157; gjalda gjöld f. e-n, Grág. i. 173; verja, sækja, sakir f. e-n, Eg. 504; hvárr f. sik, each for oneself, Dipl. v. 26; sættisk á öll mál f. Björn, Nj. 266; tók sættir f. Björn, Eg. 168; svara f. e-t, Fms. xi. 444; hafa til varnir f. sik, láta lýrit, lög-vörn koma f.; færa vörn f. sik, etc.; verja, sækja sakir f. sik, and many similar law phrases, Grág. passim; biðja konu f. e-n, to woo a lady for another, Fms. x. 44; fyrir mik, on my behalf, for my part, Gs. 16; lögvörn f. mál, a lawful defence for a case, Nj. 111; hafa til varnar f. sök, to defend a case, Grág. i. 61; halda skiladómi f. e-t, Dipl. iv. 8; festa lög f. e-t, vide festa. III. in a distributive sense; penning f. mann, a penny per man, K. Þ. K. 88; fyrir nef hvert, per nose = per head, Lv. 89, Fms. i. 153, Ó. H. 141; hve f. marga menn, for how many men, Grág. i. 296; fyrir hverja stiku, for each yard, 497. IV. for, for the benefit of; brjóta brauð f. hungraða, Hom. 75; þeir skáru f. þá melinn, they cut the straw for them (the horses), Nj. 265; leggja kostnað f. e-n, to defray one's costs, Grág. i. 341. V. for, instead of; hann setti sik f. Guð, Edda (pref.); hafa e-n f. Guð (Lat. pro Deo), Stj. 73, Barl. 131; geta, fá, kveðja mann f. sik, to get a man as one's delegate or substitute, Grág. i. 48 passim; þeir höfðu vargstakka f. brynjur, Fs. 17; manna-höfuð vóru f. kljána, Nj. 275; gagl f. gás ok grís f. gamalt svín, Ó. H. 86; rif stór f. hlunna, Háv. 48; buðkr er f. húslker er hafðr, Vm. 171; auga f. auga, tönn f. tönn, Exod. xxi. 24; skell f. skillinga, Þkv. 32. VI. because of, for; vilja Gunnar dauðan fyrir höggit, Nj. 92, Fms. v. 162; eigi f. sakleysi, not without ground, i. 302; fyrir hvat (why, for what) stefndi Gunnarr þeim til úhelgi? Nj. 101; ok urðu f. þat sekir, Landn. 323; hafa ámæli f. e-t, Nj. 65, passim. 2. in a good sense, for one's sake, for one; fyrir þín orð, for thy words, intercession, Ísl. ii. 217; vil ek göra f. þín orð, Ld. 158, Nj. 88; fyrir sína vinsæld, by his popularity, Fms. i. 259: the phrase, fyrir e-s sök, for one's sake, vide sök: in swearing, a Latinism, fyrir trú mína, by my faith! (so in Old Engl. 'fore God), Karl. 241; fyrir þitt líf, Stj. 514; ek særi þik f. alla krapta Krists ok manndóm þinn, Nj. 176. VII. for, at, denoting value, price; fyrir þrjár merkr, for three marks, Eg. 714; er sik leysti út f. þrjú hundruð marka, Fms. ix. 421; ganga f. hundrað, to pass or go for a hundred, D. I. i. 316 :-- also of the thing bought, þú skalt reiða f. hana þrjár merkr, thou shall pay for her three marks, Ld. 30; fyrir þik skulu koma mannhefndir, Nj. 57; bætr f. víg, Ísl. ii. 274; bætr f. mann, Eg. 259, passim; fyrir áverka Þorgeirs kom legorðs-sökin, Nj. 101 :-- so in the phrase, fyrir hvern mun, by all means, at any cost; fyrir öngan mun, by no means, Fms. i. 9, 157, Gþl. 531 :-- hafði hverr þeirra mann f. sik, eða tvá ..., each slew a man or more for himself, i.e. they sold their lives dearly, Ó. H. 217. 2. ellipt., í staðinn f., instead of, Grág. i. 61; hér vil ek bjóða f. góð boð, Nj. 77; taka umbun f., Fms. vii. 161; svara slíku f. sem ..., Boll. 350; þér skulut öngu f. týna nema lífinu, you shall lose nothing less than your head, Nj. 7. VIII. by means of, by, through; fyrir þat sama orð, Stj.; fyrir sína náttúru, Fms. v. 162; fyrir messu-serkinn, iii. 168; fyrir þinn krapt ok frelsis-hönd, Pass. 19. 12; svikin f. orminn, by the serpent, Al. 63, -- this use of fyrir seems to be a Latinism, but is very freq. in eccl. writings, esp. after the Reformation, N. T., Pass., Vídal.; fyrir munn Davíðs, through the mouth of David, etc. :-- in good old historical writings such instances are few; þeir hlutuðu f. kast (by dice), Sturl. ii. 159. IX. in spite of, against; fyrir vilja sinn, N. G. L. i. 151; fyrir vitorð eðr vilja e-s, against one's will or knowledge, Grág. ii. 348; kvángask (giptask) f. ráð e-s, i. 177, 178, Þiðr. 190; nú fara menn f. bann (in spite of an embargo) landa á milli, Gþl. 517; hann gaf henni líf f. framkvæmd farar, i.e. although she had not fulfilled her journey (her vow), Fms. v. 223; fyrir várt lof, vi. 220; fyrir allt þat, in spite of all that, Grett. 80 new Ed.; fyrir ráð fram, heedlessly; fyrir lög fram, vide fram. X. denoting capacity, in the same sense as 'at,' C. II, p. 27, col. 1; scarcely found in old writers (who use 'at'), but freq. in mod. usage, thus, eigi e-n f. vin, to have one for a friend, in old writers 'at vin;' hafa e-n f. fífl, fól, to make sport of one. 2. in old writers some phrases come near to this, e.g. vita f. vist, to know for certain, Dipl. i. 3; vita f. full sannindi, id., ii. 16; hafa f. satt, to take for sooth, believe, Nj. 135; koma f. eitt, to come (turn) all to one, Lv. 11, Nj. 91, Fms. i. 208; koma f. ekki, to come to naught, be of no avail, Ísl. ii. 215; fyrir hitt mun ganga, it will turn the other way, Nj. 93; fyrir hann er einskis örvænt orðs né verks, from him everything may be expected, Ísl. ii. 326; hafa e-s víti f. varnað, to have another's faults for warning, Sól. 19. XI. joined with adverbs ending in -an, fyrir austan, vestan, sunnan, norðan, útan, innan, framan, handan, ofan, neðan, either with a following acc. denoting. direction, thus, fyrir austan, sunnan ... fjall, east, south of the fell, i.e. on the eastern, southern side; fyrir neðan brú, below the bridge; fyrir útan fjall = Lat. ultra; fyrir innan fjall = Lat. infra; fyrir handan á, beyond the river; fyrir innan garð, inside the yard; fyrir ofan garð, above, beyond the yard, etc.; vide these adverbs :-- used adverb., fyrir sunnan, in the south; fyrir vestan, in the west; fyrir norðan, in the north; fyrir austan, in the east, -- current phrases in Icel. to mark the quarters of the country, cp. the ditty in Esp. Árb. year 1530; but not freq. in old writers, who simply say, norðr, suðr ..., cp. Kristni S. ch. 1: absol. and adverb., fyrir ofan, uppermost; fyrir handan, on the other side :-- fyrir útan e-t, except, save, Anal. 98, Vkv. 8; fyrir fram, vide fram.

UNCERTAIN For- and fyrir- as prefixes, vide pp. 163-167 and below: I. fore-, for-, meaning before, above, in the widest sense, local, temp., and metaph. furthering or the like, for-dyri, for-nes, for-ellri, for-beini, etc. β. before, down, for-brekkis, -bergis, -streymis, -vindis, -viðris, etc. 2. in an intens. sense = before others, very, but not freq.; for-dyld, -góðr, -hagr, -hraustr, -kostuligr, -kuðr, -lítill, -ljótr, -prís, -ríkr, -snjallr. II. (cp. fyrir, acc., C. IX), in a neg. or priv. sense; a few words occur even in the earliest poems, laws, and writers, e.g. for-að, -átta, -dæða, -nám, -næmi, -sending, -sköp, -verk, -veðja, -viða, -vitni, -ynja, -yrtir; those words at least seem to be original and vernacular: at a later time more words of the same kind crept in: 1. as early as writers of the 13th and 14th centuries, e.g. for-boð, -bænir, -djarfa, -dæma (fyrir-dæma), -taka (fyrir-taka), -þóttr; fyrir-bjóða, -fara, -göra, -koma, -kunna, -líta, -muna, -mæla, -vega, -verða. 2. introduced in some words at the time of the Reformation through Luther's Bible and German hymns, and still later in many more through Danish, e.g. for-brjóta, -drífa, -láta, -líkast, -merkja, -nema, -sorga, -sóma, -standa, -svara, -þénusta, and several others; many of these, however, are not truly naturalised, being chiefly used in eccl. writings :-- it is curious that if the pronoun be placed after the verb (which is the vernacular use in Icel.) the sense is in many cases reversed; thus, fyrir-koma, to destroy, but koma e-u fyrir can only mean to arrange; so also fyrir-mæla, to curse, and mæla fyrir, to speak for; for-bænir, but biðja fyrir e-m, etc.; in the latter case the sense is good and positive, in the former bad and negative; this seems to prove clearly that these compds are due to foreign influence.

fyrir-banna, að, to forbid, Skm. 34.

fyrir-benda, d, to forebode, Stj. 87.

fyrir-bending, f. foreboding, Bs. i. 45.

fyrir-birting, f. revelation, Barl. passim.

fyrir-bjóða, bauð, to forbid, Bs. i. 682, 683, N. G. L. i. 351, Gþl. 276, K. Á. 54, 110.

fyrir-boða, að, to forebode; part., Greg. 16.

fyrir-boðan, f. foreboding, Magn. 488, Fms. viii. 3, Eb. 28.

fyrir-boðning, f. forbidding, Edda 120.

fyrir-boðsmaðr, m. a bidder to a feast, Fms. v. 332.

fyrir-bón, f., in pl. curses = forbænir, Sturl. iii. 45: in a good sense, begging, pleading, (mod.)

fyrir-burðr, m. an appearance, vision, spectre, Nj. 118, Fms. vi. 63, 229, 404, xi. 289, Bs. i. 184, Eb. 28, 218, 272, Sd. 174, passim.

fyrir-búa, bjó, to prepare, Greg. 18, Fms. i. 138, N. T. passim.

fyrir-búnaðr, m. preparation, Stj. 127, Fms. vii. 87, x. 236.

fyrir-búningr, m. id., Hkr. iii. 240.

fyrir-drífa, dreif, to drive away, Th. 16 (fordrífa).

fyrir-dæma, d, to condemn, K. Á. 220, Hom. 126, Rb. 338, Fms. i. 219.

fyrir-dæmiligr, adj. damnable, H. E. i. 514.

fyrir-dæming, f. damnation, Greg. 17, H. E. i. 514, Stj. 21.

fyrir-fara, fór, to destroy, N. G. L. i. 340: to forfeit, K. Á. 128: reflex. to perish, Post. 59, N. T. passim.

fyrir-farandi, part. preceding, Vm. 12, Bs. i. 682, 720.

fyrir-fari, a, m. a foreboding, Bs. i. 682.

fyrir-feðr, m. pl. forefathers, Barl. 206.

fyrir-ferð, f. a going before, Stj. 353 :-- bulk, fyrirferðar-mikill, adj. bulky.

fyrir-fólk, n. great folk, persons of distinction, Hkr. ii. 381.

fyrir-furða, u, f. a foreboding, sign, mark, Fs. 125.

fyrir-ganga, u, f. a walking ahead, leading, Fms. ii. 75, v. 72.

fyrir-gefa, gaf, to forgive, Nj. 170, Hom. 44, Sks. 579, N. T. passim.

fyrir-gefning, f. forgiveness, Rb. 336, Th. 78, Fms. viii. 442, Stj. 110, N. T. passim.

fyrir-gengiligr, adj. pinched, worn out.

fyrir-gleyma, d, to forget, Barl. (rare.)

fyrir-gleyming, f. forgetfulness, Sks. 607, (rare.)

fyrir-göra, ð, to forfeit, N. G. L. i. 341, Eg. 495, K. Á. 70, Nj. 191.

fyrir-heit, n. a promise, Fms. i. 217: esp. in a sacred sense, Stj., Rb. 336, N. T. passim: a presage, Fms. vi. 63, v.l.

fyrir-huga, ð, to premeditate.

fyrir-hugsan, f. forethought, Stj. 10, Barl. 127.

fyrir-hyggja, u, f. (-hygsla, N. G. L. i. 215), forethought, prevision, Fms. ii. 121, Ld. 186, Hkr. ii. 102, H. E. i. 387, v.l. (freq.)

fyrir-höfn, f. trouble, toil.