This is page 245 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

HÁSKASAMLIGR -- HEFJA. 245

dangerously, Fms. ii. 16, ix. 512, Stj. 189. háska-samligr, adj. perilous, Eg. 73, Fms. i. 76, viii. 328, Gþl. 199. háska-tími, a, m. time of danger, Sks. 45. háska-ván, f. danger to come, Sks. 182.

hás-mæltr, adj. hoarse speaking, Íb. 13.

HÁSS, adj. [A. S. hæs; Engl. hoarse; O. H. G. heis; Germ. heiser; Dan. hæs] :-- hoarse, Fms. i. 283, passim.

há-stokkar, m. the 'thole-beam,' gunwale; see hár, a thole.

há-sæti, n. a high-seat; see hár, high.

há-tíð, f. a feast; see hár, high.

HÁTTA, að, [akin to hagr, haga, q.v., qs. hagta], to dispose, contrive, with dat., Bs. i. 170, Fms. vi. 149, Hkr. i. 120, Sks. 286: with adv., hátta svá, þannig, Al. 104, Fms. i. 57. 2. impers. it happens; háttar svá, at hann kom, Fms. x. 404: so also in neut. part., with the auxiliary verb, Dana-virki er svá háttað, the Dannewerk is so constructed, of that nature, Germ. so beschaffen, Fms. i. 123; hversu háttað er, iv. 274; honum er svá háttað, at hann fjarar allan at þurru, Eb. 236; svá er háttað, at þú ert með barni, Anal. 137; þar er svá háttað lands-legi, Fms. vii. 56; yðr frændum er svá háttað, you are of that mould, Nj. 252; svá er háttað, 73; hvernig var jörðin háttuð, how was the earth shapen? Edda 6. 3. háttaðr, part. mannered; vel, ílla h., Mar.: treated, sá hann hve bogi hans var til háttaðr, Fb. i. 532.

B. To go to bed; þar vóru góð híbýli ok heldr snemma háttað, Fs. 131; hann háttar snemma, ok er þeir höfðu sofit svefn, 143, Fas. ii. 428, freq. in mod. usage; cp. hætta, to leave work.

hátt-góðr, adj. well-mannered, Eb. 258, Fms. ix. 4.

hátt-lausa, u, f. a kind of metre, Edda 137.

hátt-prúðr, adj. well-mannered, Fms. viii. 4.

hátt-prýði, n. good manners, courteousness, Fms. x. 75.

HÁTTR, m., gen. háttar, dat. hætti, pl. hættir, acc. háttu, [akin to hagr, qs. hagtr], manner, habit: I. a mode of life, habit; ríkra manna háttr, Nj. 268; fara vel með sínum háttum, to conduct oneself well, Eg. 65; ráða sjálfr háttum sínum, to be one's own master, Fms. vii. 199; fornmennis-háttr, ii. 59; riddaraligr háttr, x. 230; víkinga-háttr, Fb. i. 412; þat er háttr skálda at (it is the fashion of poets to) lofa þann mest er þá eru þeir fyrir, Hkr. (pref.): hátta-góðr, adj. well-mannered, Eb. 258: halda teknum hætti, to go on in one's usual way, persevere, Fb. ii. 85, Eb. 77. 2. conduct; vanda um háttu manna, Fb. ii. 37. II. a mode, way of doing a thing; kunna hátt á e-u, to know how to do a thing, Barl. 101 :-- answering to Lat. hoc modo, hunc ad modum, hann reist örn á baki honum með þeima hætti, at ..., Hkr. i. 108; hann stóð upp ok svaraði erendi konungs með þessum hætti (as follows), Fms. i. 33; með hverjum hætti, in what manner? how? með ymsum hætti, etc. 2. appearance, manner; hversu vóru þeir menn í hátt, how did those men look? Stj. 396; jörðin ok dýrin ok fuglarnir höfðu saman eðli í sumum hlutum, en þó ólík at hætti, but unlike in manners, Edda 144 (pref.): manner, kind, sá er annarr háttr jarldóms, N. G. L. ii. 403. 3. moderation, measure; ágirni kann engan hátt, Hom. 18; hófsemi er háttr alls lífs, 28. 4. adverbial usages answering to Lat, -modi in hujusmodi, ejusmodi: α. gen., mikils háttar, Fms. vi. 20, 144, 229, viii. 198, x. 234; lítils háttar, insignificant, vi. 7, 229, viii. 198; minna háttar, i. 160; alls-háttar, of every kind, iii. 184; nokkurs háttar, in some way, Stj. 178; þess-háttar, of that kind, Edda 149 (pref.), passim; engis-háttar, in nowise, Stj. 81; margs-háttar, of many kinds, Stj. passim. β. acc., á allan hátt, in every respect, Bs. i. 857; á engan hátt, by no means; á ymsan hátt, in various respects; á hvárigan hátt, etc. γ. eptir hætti, duly, tolerably, as may be expected. III. a metre; þenna hátt fann fyrst Veili, Edda (Ht.) 131; þeir létu vera fimm vísur með hverjum hætti, Orkn. 304, cp. Edda (Ht.) passim; eptir hætti, in the proper metre, Edda 131. Names of metres, Kviðu-háttr, the epic metre (as the Völuspá), Skálda; Ljóða-h. or Ljóðs-h., the trimeter in old saws and didactic poems (as the Háva-mál); Mála-h., Ref-hvarfa-h., Orðskviða-h., Draugs-h., Flagða-h., Dýri-h., Nýi-h., Álags-h., Hátt-lausa: derived from the names of men, Egils-h., Braga-h., Torf-Einars-h., Fleins-h.; Núfu-h., Edda; of countries, Grænlenzki-h., expounded in Edda (Ht.) and Háttat. Rögnvalds, Skálda: a saying is called máls-háttr. COMPDS: hátta-föll, n. pl. a flaw in a metre, Edda (Ht.) 134, 135, Skálda 210. hátta-lykill, m. a key to metres, the name of an old poem on metres, Orkn. 304 (printed at the end of the Skálda, Reykjavík 1849). hátta-skipti, n. a shifting of metre, Edda 129. hátta-tal, n. a number of metres, the name of a poem on metres, = Hátta-lykill, Edda 192; also in the title of Edda (Ub.) ii. 250.

hátt-samr, adj. conducted, Stj. 206.

hátt-semi, f. conduct.

háttung, f. danger, risk, Fms. vi. 206, Fas. i. 178, Bs. ii. 120; cp. hætting.

há-vaði, a, m. a noise; see hár, high.

há-varr, adj. loud, noisy; see hár, high.

héðan, adv., hieðan in an old vellum, 655 x. 2, which shews that the pronunciation was the same then as now, [A. S. heonan; North. E. hein and hine; cp. Germ. hin] :-- hence, from this place, Gm. 28, Ls. 7, Skm. 38, Hbl. 13, Am. 36, Nj. 32, Jb. 10, Grág. i. 150, Edda 8; fyrir héðan e-t, on the hither side, Symb. 30; fyrir héðan hafit, on the hither side of the sea, Fas. ii. 240. II. temp. henceforth, Fms. vi. 279, xi. 84; héðan frá, héðan í frá (mod. héðan af), hereafter, Nj. 83, Ísl. ii. 237. héðan-kváma, u, f. departure from hence, Fas. ii. 121 (in a verse).

HÉÐINN, m., dat. héðni, [akin to haðna, q.v.], a jacket of fur or skin, Hm. 72; úlf-héðinn, wolf-coat, Fs. 77, the name of a berserker, 17; geit-héðinn, a goat's skin coat, Nj. 211; bjarn-héðinn, a bear's skin coat; the phrase, veifa héðni at höfði e-m, to wrap a skin round one's head, to hoodwink one, Eb. 32 new Ed., Grett. ch. 66, Ó. H. 139: héðin-stykki, n. a piece of fur, D. N. II. a mythical pr. name, Edda, Lex. Poët.: in compds, Bjarn-héðinn, Úlf-héðinn, Skarp-héðinn, Bs., Landn., Nj.

héðra, adv. [Ulf. hidre = GREEK], hither or here; héðra nær, Landn. 146; mönnum héðra, the men here, Dropl. 22; hann ferr héðra at heimboðum, Boll. 346, Fms. vi. 428 (in a verse).

HEFÐ, f. [hafa, to take, = Lat. usu-capere], a law term, loss or gain of claim by lapse of time; hefð ok land, Bs. i. 689; hefð lands-laga, 720; með réttri ok löglegri hefð, 730, Rétt. 230, D. N. passim, H. E. i. 456, cp. Jb. s. v. tuttugu ár, pp. 142, 251, 351. COMPDS: hefðar-maðr, m. a claimant by possession, Bs. i. 731. hefðar-vitni, n. a witness in a case of hefð, Gþl. 300. hefða-skipti, n. a change of hefð, D. N. II. [hefja], reputation: hefðar-ligr, adj. (-liga, adv.), fine, grand: hefðar-maðr, m. an eminent man, Fms. iii. 134.

hefða, að, to take, by way of usucaptio, D. N., Mar.

HEFILL, m. [from hefja, to heave; from this Norse word are no doubt derived the Engl. to haul and halyard, 'hel' or 'hal' being contracted from hefill], a naut. term, the clew-lines and bunt-lines of a sail; láta síðan síga ór heflum (to unfurl the sail), ok sækja eptir þeim, Fb. iii. 563; lét hann þá hleypa ór heflunum segli á skeiðinni, Ó. H. 182 (Fb. l.c. homlu wrongly); N. G. L. i. 199 distinguishes between hefill, sviptingr (reefs), hanki (blocks): hefil-skapt, n. a boat-hook to pull the sail down; þá þreif Ingimundr hefilskapt ok vildi kippa ofan, Bs. i. 422: hefla-skurðr, m. = heflan, q.v.; mínka skal sigling með hálsan ok heflaskurð, N. G. L. i. 282. II. a plane, (mod., from Germ. hobel.)

HEFJA, pret. hóf, pl. hófu; part. hafinn, but also hafiðr (weak); pres. indic. hef; pret. subj. hæfi, with neg. suff. hóf-at, Korm.; [Ulf. hafjan; A. S. hebban; Engl. heave, pret. hove; O. H. G. hafan; Germ. heben; Dan. hæve; Swed. häfva; cp. Lat. capere, in-cipere.]

A. To heave, lift, raise; hefja stein, to lift a stone, Eg. 142; ok munu nú ekki meira hefja fjórir menn, 140; (hón) hóf hann at lopti, hove him aloft, Ýt. 9; hefja e-n til himins, Edda 61 (in a verse); hóf hann sér af herðum hver, Hym. 36; þá er hefja af hvera (mod. taka ofan pott, to take the pot off), Gm. 42; hóf sér á höfuð upp hver Sifjar verr, Hým. 34; hón hófat augu af mér, she took not her eyes off me, Korm. 16; hann hóf upp augu sín, he lifted up his eyes, 623. 20; hefja sik á lopt, to make a leap, Nj. 144. 2. phrases, hefja handa, to lift the hands (for defence), Nj. 65, Ld. 262; h. höfuðs, to lift the head, stand upright, be undaunted; sá er nú hefir eigi höfuðs, Nj. 213: h. sinn munn í sundr, to open one's mouth, Sturl. iii. 189: hefja graut, skyr, etc., to lift the porridge, curds, etc., eat food with a spoon, Fms. vi. 364; Rindill hóf (Ed. hafði wrongly) skyr ok mataðisk skjótt, Lv. 63. 3. hefja út, to lift out a body, carry it from the house (út-hafning), Eg. 24; er mik út hefja, Am. 100; var konungr hafiðr dauðr ór hvílunni, Hkr. iii. 146. The ceremony of carrying the corpse out of the house is in Icel. still performed with solemnity, and followed by hymns, usually verses 9 sqq. of the 25th hymn of the Passíu-Sálmar; it is regarded as a farewell to the home in which a person has lived and worked; and is a custom lost in the remotest heathen age; cp. the Scot. to lift. β. hefja (barn) ór heiðnum dómi, to lift (a bairn) out of heathendom, is an old eccl. term for to be sponsor (mod. halda undir skírn), Sighvat (in a verse); N. G. L. i. 350 records three kinds of sponsorship -- halda barni undir primsignan, önnur at hefja barn ór heiðnum dómi, þriðja at halda á barni er biskup fermir: to baptize, skal þat barn til kirkju færa ok hefja ór heiðnum dómi, 12; barn hvert er borit verðr eptir nótt ina helgu, þá skal haft vera (baptized) at Páskum, id. 4. to exalt, Ad. 20, cp. with Yngl. S. ch. 10; hóf hann Jóseph til sæmðar, Sks. 454; hafðr til ríkis, 458; upp hafðr, 451; önd hennar var upp höfð yfir öll engla fylki, Hom. 129; hann mektaðisk mjök ok hóf sik of hátt af þeim auðæfum, Stj. 154; at hann hæfi upp (exaltaret) Guðs orð með tungunni, Skálda 208; konungr hóf hann til mestu metorða, 625. 31: er hans ríki hóf, 28. II. impers., 1. to be heaved, hurled, drifted, by storm, tide, or the like; þá hóf upp knörr (acc.) undir Eyjafjöllum, a ship was upheaved by the gale, Bs. i. 30; hóf öll skipin (acc. the ship drifted) saman inn at landinu, Hkr. i. 206; þetta hóf (drifted) fyrir straumi, iii. 94; þeir létu hefja ofan skipin forstreymis, let the ship drift before the stream, Fms. vii. 253; Birkibeina hefr undan, the B. went back, ix. 528. 2. medic., en er af henni hóf öngvit (acc. when she awoke, of one in a swoon), Bjarn. 68; þá hóf af mér vámur allar (acc. all ailments left me), svá at ek kenni mér nú hvergi íllt, Sturl. ii. 54; ek sé at þú ert fölr mjök, ok má vera, at af þér hafi, I see thou art very pale, but may be it will pass off, Finnb. 236; hóf honum heldr upp brún (acc. his face brightened), Eg. 55. III.