This is page 246 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

246 HEFLA -- HEGNA.

reflex. to raise oneself, to rise; hefjask til ófriðar, to raise war, rebel, Eg. 264. β. to be raised; hefjask til ríkis, to be raised to the throne, Fms. i. 99; hefjask hátt, to be exalted, Fs. 13; hann hafði hafisk af sjálfum sér, he had risen by himself, Eg. 23; féll Hákon en hófsk upp Magnúss konungr, Sturl. i. 114; Þórðr hófsk (rose) af þessu, Landn. 305, Hom. 152. 2. phrases, hefjask við, to lay to, a naut. term; lét þá jarl hefjask við ok beið svá sinna manna, Fms. viii. 82; hefjask undan, to retire, draw back, Sd. 144: in the phrase, hefjask af höndum e-m, to leave one; hefsk nú aldregi af höndum þeim, give them no rest, Fms. xi. 59. 3. part., réttnefjaðr ok hafit upp í framanvert, Nj. 29.

B. Metaph. to raise, begin, Lat. incipere: 1. to raise; hefja flokk, to raise a party, a rebellion, Fms. viii. 273; h. rannsókn, to raise an enquiry, Grág. ii. 193; h. ákall, to raise a claim, Eg. 39; h. brigð, to make a reclamation, Gþl. 295. 2. to begin; hefja teiti, Fms. vii. 119; h. gildi, Sturl. i. 20; h. Jóla-hald, to begin (keep) Yule, Fms. i. 31; h. boðskap, ii. 44: of a book, þar hefjum vér sögu af hinum helga Jóni biskupi, Bs. i. 151; h. mál, to begin one's speech, Ld. 2; h. ferð, to start, Fb. ii. 38; h. orrustu. β. with prep. upp, (hence upp-haf, beginning); hóf Helgi upp mál sitt, Boll. 350; Egill hóf upp kvæðit, E. began his poem, 427; hann heyrði messu upp hafna, Fms. v. 225; hefja upp sálm, to begin a hymn, 623. 35; Flosi hóf upp suðrgöngu sína, F. started on his pilgrimage, Nj. 281; h. upp göngu sína, to start, Rb. 116. γ. hefja á rás, to take to one's feet; síðan hefr hann á rás ok rann til bæjarins, Eg. 237; hinir Gautsku höfðu (thus weak vide hafa C. 2) á rás undan, Fms. iv. 120. δ. absol., hann hóf svá, he began thus, Fms. i. 33; þar hef ek upp, vii. 146; þar skal hefja upp við arftöku-mann, start from the a., Grág. i. 62. II. impers. to begin; hér hefr Þingfara-bólk (acc.), Gþl. 5; hér hefr upp Kristindóms-bólk, 39, 75, 378; hér hefr Landnáma-bók, Landn. 24; hér hefr upp landnám í Vestfirðinga fjórðungi, 64, 168 (v.l.), 237 (v.l.); hér hefr Kristni-Sögu, Bs. i. 3; nú hefr þat hversu Kristni kom á Ísland, id.; hér hefr sögu af Hrafni á Hrafnsevri, 639; hér hefr upp ok segir frá þeim tíðindum, er ..., Fms. viii. 5; áðr en hefi sjálfa bókina, Gþl.; hér hefr sögu Gísla Súrs-sonar, Gísl. (begin.), v.l.: with upp, ok upp hefr Skáldskapar-mál ok Kenningar, Edda (Arna-Magn.) ii. 427; hér hefr upp Konunga-bók og hefr fyrst um þriðjunga-skipti heimsins, Hkr. Cod. Fris. 3; hann kom til Túnsbergs er upp hóf Adventus Domini, Fms. ix. 338. III. reflex. to begin; þar hefsk saga Harðar, Landn. 62; hvaðan hefir hafizk sú íþrótt, whence originates that art? Edda 47; hér hefjask upp landnám, Landn. 275; hófsk ríki Haralds konungs, king H.'s reign began, Ld. 2; áðr Rómverja-ríki hófsk, Rb. 402; hófusk (höfðusk, Ed. wrongly) þá enn orrostur af nýju, Fms. xi. 184; hvernig hafizk hefir þessi úhæfa, Al. 125; nú hefsk önnur tungl-öldin, Rb. 34; þá hefsk vetr, 70-78, 436.

HEFLA, að, to furl the sail by hauling in the bunts and clews; látum vér Hrapp nú í seglit, þat var heflat upp við rána, Nj. 135; þá lét hann h. ok beið liðs síns, Ó. H. 182; síðan var heflat á konungs-skipinu, ok var sagt á önnur skipin, at öll skyldu sigla jafn-framt, Fms. ix. 285; þá bað jarl hefla ok bíða þeirra er síðarr færi, Fb. ii. 563; þá hafði Erlingr heflat á skeið sinni, at eigi skyldi hón ganga hvatara en önnur skip, Fagrsk. 86, (heflið á skeiðinni, at hón gangi eigi undan öðrum skipum, v.l.) II. to plane, (mod.)

heflan, f. a hauling in the clews and bunts of a sail, N. G. L. i. 282, v.l.

HEFNA, d, also spelt hemna, N. G. L. i. 19, [Dan. hævne; Swed. hämna] :-- to revenge, with dat. of the person and gen. of the thing, or ellipt. omitting either the gen. or the dat., or adding an adverb: I. gener. to avenge, take vengeance; hefna Grími sinnar svívirðingar, Fms. ii. 172; vildi jarl nú gjarna h. Þorleifi þessar smánar, Fb. i. 213; á ek at h. honum mikillar sneypu, Fms. x. 341; sagði hvers honum var at hefna, Bret. 50; áttú honum at hefna frænda-láts, Fb. ii. 350; at hann mundi henni þess sárliga h., 381; eða hverr er hér sá ríkis-manna, er eigi muni honum eiga at h. stórsaka? Ó. H. 213; ek skal fara með þér ok skulu vit hefna honum, Eg. 189; því mæli ek eigi í móti, at þér farit við liði ok hefnit þeim, Fms. ix. 306; hón hefnir ok þeim er brigða, Edda 21. β. with gen., þó skal ek þessa hefna, Nj. 19; Guð hefnir svá reiði sinnar, Sks. 338; goð hefna eigi alls þegar, Nj. 132: h. sín, to avenge oneself; sá maðr er á er unnit á at hefna sín, Grág. ii. 17; hefnit yðar eigi sjálfir, Rom. xii. 19; ok blóðs sinna þjóna hefir hann hefnt, Rev. xix. 2; þeir menn, er þeir áttu minna í at hefna, those men who had less to avenge, Eg. 86; verðr þeim því ekki skjótt hefndr sinn ósómi, Fbr. 22. γ. with prep. á; hefna e-s á e-m, to avenge a thing upon one, Eg. 425, Fb. i. 471, Sks. 719, Sturl. ii. 148; this also is the mod. usage, og hefnir vors blóðs á þeim, Rev. vi. 10: singly, hefna á e-m, en ef hann vill eigi bæta, þá megu frændr hins dauða h. á honum, N. G. L. i. 122. II. with a single gen. and referring to the blood revenge; hversu Hákon jarl hefndi föður síns, Fms. i. 56; hefna Rögnvalds, ix. 306; h. myndi Höskuldr þín, Nj. 176; at þú hefnir þeirra sára allra, er hann hafði á sér dauðum, id.; hefndú (imperat.) vár, en vér þín ef vér lifum eptir, 198; þat hlægir mik, segir Skarphéðinn, ef þú kemsk brott, mágr, at þú munt h. mín, 202; sverja þann eið, at hverr skal annars h. sem bróður sins, Gísl. 11; nú vilda ek til þess mæla, at hvárr okkarr hefndi annars, sá er lengr lifði, ef vit höfum líflát af vápnum eðr manna-völdum, Barn. 58; þó er þér meiri nauðsyn at h. föður þíns en spá mér slíkar spár, Mj. 182; en þó væri honum eigi úskyldra at h. föður síns, en at kasta únýtum orðum á mik -- konungr mælti, er þat satt, Halli, at þú hafir eigi hefnt föður þíns? Fms. vi. 367; þat var þá mælt, at sá væri skyldr at h. er vápni kipti ór sári, Gísl. 22. For the old blood revenge see the Sagas passim, e.g. Ld. ch. 60, Gísl., Fbr., Grett. (fine), Heiðarv. S., Orkn. ch. 8. But even in the Saga time a more law-abiding spirit began to prevail, and a settlement (görð) took place in many cases instead of the old practice of taking life for life; and so the law distinguishes between mann-hefndir and sektir, i.e. blood-vengeance and temporary exile or the like; indicative of this better spirit is the old saying, jafnan orkar tvímælis þó at hefnt sé, revenge always causes dissension, Nj. 139: revenge amongst kinsmen was forbidden, síðr þú hefnir, þótt þeir sakar göri | þat kveða dauðum duga, Sdm. 22, cp. ætt-víg, cp. also Ld. ch. 53 sqq. and many other passages; a touching instance is recorded in Nj. ch. 146, p. 248; it is characteristic of the old times, that bloodshed might be atoned for, but not slander, calumny, or imprecations, cp. annars dags láttu hans öndu farit, Sdm. 24, 25, and many passages in the Sagas, e.g. Glúm. ch. 7, 18, Lv. ch. 13, Nj. ch. 44, 92, Þorst. Síðu H., cp. also Hm. 28, 72. III. impers., e-m hefnir e-t, to pay dearly for; svá hefndi honum þat mikla mikillæti, at hann gékk í braut fullr af harmi, Edda 22; þá hljóp Ólafr í fen eitt báðum fótum ... því bar svá til, at mér hefndi, Fms. x. 261. IV. reflex. to take revenge; at hefnask á e-m, to take revenge on one, Bær. 5; leituðu Norðmenn at hefnask, Fms. i. 108; fóru þau orð um, at Dana-konungr mundi þess hefnask, 29; hefnask sinnar svívirðingar, Gþl. 183; hefnask sín, hefna sín, 184: with gen. of the person, ok svá þeir er hemnask þessara úbóta-manna, as also the persons who take revenge on these miscreants, N. G. L. i. 19 (rare). 2. reflex. impers. (see III. above), to come to make retribution (of Nemesis); e-m hefnisk e-t or e-s, hvárt mun Gunnari aldri hefnask þessi újafnaðr? eigi mun þat segir, segir Rútr, hefnask mun honum víst, the day of retribution will come to him, Nj. 38: very freq. in mod. usage of just retribution, mér hefndisk fyrir það; þér hefnist fyrir það, used even of slight matters. V. part. as adj. hefndr, revenged; compar., era slíks manns at hefndra sem Gregorius var, þótt þeir komi allir fyrir, Hkr. iii. 399; þótt föður várs sé eigi at hefndra (viz. though he be slain), Fs. 40. 2. hefnandi, part. act. a revenger, Greg. 41: poët. = sons, as the duty of revenge devolved upon the nearest heir, Lex. Poët.

hefnd, f. revenge, vengeance; mun oss verða í því engi hefnd né frami, Nj. 38; mikil, lítil hefnd í e-m, Fas. i. 523; guðlig hefnd, divine vengeance, Nemesis, Fms. v. 224; drepa menn í hefnd eptir e-n, Ísl. ii. 118. 2. esp. in plur. blood revenge; leita hefnda, Ld. 260, passim; mann-hefndir, life for life revenge; bróður-hefndir, föður-hefndir, revenge for a brother's or father's slaughter. COMPDS: hefnda-laust, n. adj. without retribution, Fms. x. 33, Sturl. i. 153. hefndar-dagr, m. a day of vengeance, Barl. 37. hefndar-dómr, m. Nemesis, retribution, Greg. 24. hefndar-gjöf, f. a gift of revenge, ill-fated gift, donum Danaorum. hefndar-hönd, f. a hand of retribution, Pass. 37. 13. hefndar-maðr, m. an avenger, Bær. 3. hefndar-orð and hefndar-yrði, n. pl., read hermdar-yrði, q.v.

hefni-leið (hefnileit, Fær. 254, wrongly), f., in the phrase, róa á h. e-s, to set about taking revenge, to take vengeance, Sturl. iii. 118, 149, Fas. iii. 540, Fær. 254.

hefnir, m. an avenger, heir, son, Lex. Poët.

hefni-samr, adj. revengeful, Hkr. ii. 96, Bs. i. 810.

hefni-semi, f. revengefulness, Hom.

Hefring, f., mythol. one of the northern Nereids, Edda.

hegat, vide hingat.

HEGÐA, að, [hagr]; hegða e-u, to arrange a thing ( = haga e-u), Stj. 131, Mar.: hegða sér, to conduct oneself, Bs. i. (Laur.)

hegðan, f. arrangement, H. E. i. 246: mod. usage eccl. conduct, freq.

hegeitill, m. a flint; spelt hegeitel, Bs. i. 674, ii. 56, 134, Karl. 321, Barl. 181 (see note); hegettill, Flov. 41; the true form is prob. heggeitill, Ivar Aasen heggjeitel, which in Norway is used of nodules (eitill, q.v.) in stones; the word is still used in western Icel. (Ísafjarðar-sýsla).

Heggnir, m. pl. the men of the county Hæggen in Norway, Fms.

HEGGR, m. [Ivar Aasen hegg; Swed. hägg], a kind of tree, the bird-cherry, Edda (Gloss.): freq. in old poetry, Lex. Poët.: whence Dan. hægge-bær, hægge-blomst, etc.

hé-gilja (or hé-gylja), u, f. a 'vain song,' nonsense, tittle-tattle, = Lat. nugae; þeir tala drambsöm orð hégyljunnar, 2 Pet. ii. 18.

hegja, u, f. [from hagr], fate, condition, Ód. 20, Rekst. 23, Merl. 2. 20, as also Orkn. 188, v.l., where the probable reading is emk hegju jarla trauðr at segja, I am unwilling to tell the earl's fate.

hegla, ð, [hagl, cp. Dan. hegle], to hail, Art., Lex. Poët.

HEGNA, d, [A. S. hegjan; Engl. hedge; Germ. hegen; Dan. hegne]: -- to hedge, fence, with acc.; allt þat aldin er menn hirða ok hegna með görðum eðr gæzlum, Jb. 429. 2. metaph. to protect; at hegna lönd sín, Fas. i. 376 (Skjöld. S.); allir menn eru skyldir við at hegna Kristni, N. G. L. i. 352; þá hegni þeir selver sín, sem menn hegna eignir