This is page 266 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

266 HJARNSKAL -- HJÁLMR.

hjarn-skál, f. [Germ. hirnschale], the brain pan, the skull, Sturl. iii. 283, cp. Vkv. 23, 33.

HJARRI, a, m. a hinge, Stj. 565, Korm. (in a verse). hjarra-grind, f. a gate on hinges, Grág. ii. 264.

HJARSI, proncd. hjassi, a, m. [Swed. hjesse; Dan. isse], the crown of the head; frá hjassa til ilja, Karl. 342, N. G. L. i. 339, Gísl. (in a verse); hann þreif í hjarsann á Kolbirni en setti knéit í bakit, Bárð. 177, (obsolete.) II. a fabulous beast, whence the saying, verða aldraðr (gamall) sem h., to be as old as a h., Fas. iii. 365; or, hann er afgamall hjassi, an old decrepid h.

HJARTA, n., gen. pl. hjartna, [Goth. hairto; A. S. heorte; Engl. heart; Hel. herta; O. H. G. herza; Germ. herz; Dan. hjerte; Swed. hjerta; Gr. GREEK; Lat. cor, cord-is] :-- the heart, Fbr. 137, Nj. 95, passim. II. metaph., gott hjarta, góð hjörtu, með bezt hjarta, ört h., snart h., dyggt h., frækit h., a bold, stout, true heart, Lex. Poët.; glatt h., a glad heart, Em. 1; milt h., a mild heart, id.; hrætt h., a timid heart, Sól.; sárt h., a sore heart; blóðugt h., a bloody or bleeding heart, Hm. 36; viðkvæmt h., a tender heart: denoting courage, Þórr á afl ærit en ekki hjarta, Hbl. 26; h. ok hugr, heart and courage, Ísl. ii. (in a verse) :-- phrases, hjarta ór leiri, to have a heart of clay, be a coward, Kormak, referring to the tale in Edda 57, 58; or merar-hjarta, the heart of a mare; hjarta drepr stall, the heart beats (see drepa A. 4) or sinks, rudely expressed in Sturl. ii. 42 (in the verse); hjartað berst, beats; but the subst. is hjart-sláttr, q.v. 2. the heart, mind, feeling; snotrs manns hjarta verðr sjaldan glatt, a wise man's heart is seldom glad, Hm. 54; hugr einn þat veit hvat býr hjarta nær, einn er hann sér um sefa, 94 (cp. 1 Cor. ii. 11): allit., hold ok hjarta, flesh and heart, body and soul, i.e. all, hold ok h. var mér in horska mær, Hm. 95; hugr ok h., soul and heart, Pass. 43. 5; also, minni og h., mind (memory) and heart, 8. 12; h. og hugskot, heart and mind: phrases, af öllu h., with all one's heart; unna e-m (elska e-n) af öllu hjarta, Lv. 37, Mar.; eg heft ekki hjarta til e-s, I have no heart for it: the gen. as adverb, hjartans feginn, heartily glad, Pass. 4. 15; h. glaðr, göra e-ð í hjartans grannleysi, in the simpleness of heart; hjartans harðúð, hardness of heart. 3. in addressing, hjartað, hjartað gott, sweet heart! dear love! 4. mythol., Hrungnis hjarta, the stone heart, of the giant Hrungnir: the name of a magical character, perh. = Germ. Druiden fuss, see Edda 58: sea pebbles are called the heart of the sea, Ýt.

B. COMPDS: hjarta-blauðr, adj. cowardly, Karl. 124. hjarta-blóð, n. hearts-blood, Edda 74, Fbr. 108, Bær. 11, Fas. i. 163. hjarta-dauðr, adj. dead at heart, Stj. 484. hjarta-friðr, m. heart's-ease, peace of heart, Mar. hjarta-góðr, adj. kind-hearted, Bs. ii. 178. hjarta-gróinn, part. rooted in the heart. hjarta-hreinn, adj. pure in heart, Pass. 2. 8. hjarta-prúðr, adj. stout-hearted, generous, Eb. 194. hjarta-prýði, f. stoutness of heart, generosity, Bær. 20, Sks. 274. hjarta-ragr, adj. cowardly, Fas. iii. 100. hjarta-rætr, f. pl. the 'heart-roots,' heart-strings, Fbr. 216: the phrase, e-m hitnar um hjartarætrnar, to be deeply moved, alarmed, or the like, to feel the blood rushing to one's heart. hjarta-taugar, f. pl. the heart-strings.

hjartaðr, part. hearted so and so, Bær. 9.

hjarta-ligr, adj. (-liga, adv.), hearty, Bs. ii. 156, Fms. iii. 53, Mar.

hjartan-ligr, adj. (-liga, adv.), hearty, Stj. 186, Th. 7, freq. in mod. usage.

hjart-blóð, n. = hjartablóð, Fm., Sæm. 156 (prose), Gkv. 2. 29.

hjart-fólginn, part. heart-felt, cherished in the heart, Vígl. 22, N. G. L. ii. 481, Col. iii. 12, Vidal., freq. in mod. eccl. usage.

hjart-höfði, a, m. [hjört], a hart's (stag's) head, Lex. Poët.

hjart-kolla, u, f. [hjörtr], a hind, Str. 3, Bret.

hjart-kærr, adj. beloved.

hjart-lauss, adi. disheartened, Orkn. 408 old Ed.

hjart-mörr, m. the fat about the heart, Stj. 310, Exod. xxix. 22.

hjart-næmiligr, adj. (-liga, adv.), with hearty feeling.

hjart-næmr, adj. heart-touching, 625. 87, freq.

hjart-sára, adj. heart-sore, broken-hearted, Bs. i. 354.

hjart-skinn, n. [hjörtr], deer-skin, Fms. ii. 148.

hjart-skjálfti, a, m. heart-throbbing.

hjart-sláttr, m. a beating of the heart.

hjart-verkr, m. heart-ache.

hjart-veyki, f. heart disease.

hjart-veykr, adj. having a heart disease.

hjart-æð, f. the 'heart-vein,' vena mediana, Fél. xi. 142.

HJÁ, prep. [this prep. is peculiar to the Scandin. languages, which in their turn lack the Germ. and Saxon bei, by; the Dan. and Swed. add an s, hos, qs. hiaa's, haa's; hjá may be akin to Goth. heiva and Icel. hjú, q.v.; cp. Lat. cum] :-- by, beside, with dat.: 1. by, near, at hand, Lat. juxta; setjask niðr hjá e-m, to take a seat by a person's side, Nj. 3, Fs. 83; Egill setti hana niðr hjá sér, Eg. 249; liggja hjá e-m, to lie by one, Nj. 94; rekkja hjá konu, Ld. 30; hvíla hjá konu, Hbl. 17; sofa hjá e-m, to sleep in the same bed with one, Korm.; hann var jarðaðr (earthed, buried) hjá föður sínum, Fms. x. 111; sverðit stóð hjá honum, i. 16; næsta bæ hjá Rúts-stöðum, Nj. 32; þótti þeim í hönd falla at taka upp land þetta hjá sér sjálfum, this land lying close at hand, Ld. 210. 2. near, close to; gluggar vóru hjá brúnásunum, Nj. 95; hann var heygðr hjá Hofi, 163; hjá þreskeldi, Korm. (in a verse); þar hjá garðinum, Fs. 56; hjá brjóstinu, id.; hjá hvílu búanda þíns, Nj. 19; spjót koma upp hjá hólunum, 95; í hjá Ölvosvatni, Íb. 11; hjá dyrunum, O. H. L. 72: í hjá = hjá, hann stóð í hjá vandbálki nokkurum, id.; þar í hjá, close by, Grág. ii. 338. 3. by, with, Lat. apud; vera hjá e-m, to stay with one; vera í gistingu hjá e-m, to lodge with one, Dropl. 9; þau vóru þar hjá konungi í góðu yfirlæti, Bárð. 178; þeirra manna er í hjá oss vóru, Gþl.; taka upp giptu hjá e-m, Fms. xi. 426; maðr einn var eptir hjá honum, Lv. 63; eru þeir hér ódáða-menninir hjá þér, Hlenni? 64. 4. in the presence of, Lat. coram; svá at Flosi var hjá, in the presence of Flosi, Nj. 259; móðir þeirra var hjá, 214; þeir vóru þá í hjá ok heyrðu, Anal. 294; vera í hjá, Gþl. 287 passim. 5. passing by, Germ. vorbei; mánaði síðar fóru þeir hjá mér kátir, Fb. ii. 288; sneiða hjá, to pass by, Fbr. 70; hann þóttisk eigi sneiða mega hjá slíkum málum, Háv. 55; farask hjá, to pass by one another, Eb. 270; sitja (kyrr) hjá e-u máli, not to stir, remain neutral, 124, Fms. xi. 83: absol., Nj. 97; láta menn sitja hjá kyrra, to let them be unmolested, Ld. 258; vilda ek at þú létir vera ok hjá liða (to let it go by, notice it not) þetta vandræði, 206; leiðir hann hjá sér þessi mála-ferli, Eb. 38 new Ed.; annan veg mun reynask en hann Hrói láti hjá sér líða þat (leave undone) sem hann er heitbundinn í við vini sína, Rd. 246; fara hjá sér, to go beside oneself, go out of one's mind, Eb. 270; hleypa þeir upp hjá þeim, Nj. 107. β. fram hjá, past, by, Germ. vorbei; en ef þik berr skjótt fram hjá, þá ..., Lv. 65, Fs. 108; hann gengr í móti þeim ok hjá þeim, and past them, Valla L. 212; fram hjá Knafa-hólum, Nj. 95; ríða vestr hjá Hallbjarnar-vörðum, 4; þeir riðu hjá fram, rode by, 96. 6. besides; gefa aðrar sakir bóndum hjá fram, Bs. i. 496. II. metaph. in comparison with, to; réttlátir hjá íllum, Eluc. 16; lítils verðr hjá sínum göfgum frændum, Skálda 176; þeim þykir allt lágt hjá sér, Ld. 214; þótti allt barna-vipr þat er aðrar konur höfðu í skarti hjá henni, 122; hin stóru skipin Bagla urðu ekki mjúkræs hjá þeim er Birkibeinar höfðu, Fms. viii. 384; er þá sýkn dagr hjá því sem nú er, iv. 265; höfðu þeir fátt kvikfjár hjá því sem þurfti, Eg. 134; þó at Ólafr konungr hafi eigi lið mikit hjá her þeim er vér höfum, Ó. H. 214; hefir hann nú lítið fjölmenni hjá því sem hann hafði í sumar, 168; þvkir yðr allt lágt hjá yðr Vatnsdælum, Fs. 53; Þórr er lágr ok lítill hjá stórmenni því er hér er með oss, Edda 33.

hjá-brögð, n. pl. tricks, devices; h. heimsins, Mar.

hjá-bú, n. an outlying estate, opp. to heima-ból, Sturl. ii. 229.

hjá-félag, n. an extra partnership, N. G. L. ii. 285 (Jb. 404, 405).

hjá-hliðran, f. a going aside from, evasion.

hjá-hvíla, u, f. concubinage, Fas. ii. 341, iii. 657.

hjá-kátligr, adj. (-liga, adv.), out of the way, odd, queer.

hjá-kona, u, f. a concubine, Karl. 66.

hjá-land, n. an outlying estate, opp. to heimaland, Am. 41, 95.

hjá-lega, u, f. concubinatus, N. G. L. i. 357.

hjá-leiga, u, f. = hjáland, freq. in mod. usage.

hjá-leikr, m. = hjábragð, Grett. 146 new Ed.

hjá-lenda, u, f. = hjáland: mod. a colony, Germ. beiland.

HJÁLM, f. [A. S. healme; Engl. helm], a helm, rudder; hjálmar-skíð, n. the tiller, Korm. (in a verse); otherwise only occurring in hjálmar-völr and hjálmur-völr (q.v.), m. = hjálm-völr, q.v., N. G. L. ii. 283, v.l.: Hjálmar-dalr, m. a local name, Orkn.

hjálmaðr, part. helmed, Hkm. 11, Fms. vii. 242, 243, Karl. 328.

hjálm-barð, n. [mid. H. G. helmbarte], a helmet-rim, Fas. iii. 355.

hjálm-bönd, n. pl. helmet-strings, Fas. ii. 430, Bret. 56.

hjálm-drótt, f. a helmed host, war host, Gkv. 2. 15.

hjálm-gjörð, f. the rim of a helmet; gylt h., Fms. vii. 323, v.l.

hjálm-hús, n. [hjálmr II. i], a hay-house, barn, Fb. iii.

hjálm-höttr, m. a helm-hood, a kind of cowl put over the helmet, Þiðr. 9, 285, Eg. 407.

hjálm-laukr, m. a kind of leek, garlic, Fs. 146.

HJÁLMR, m. [Goth. hilms; A. S., Engl., Hel., O. H. G., and Germ. helm; Dan.-Swed. hjalm; Ital. elmo; old Fr. heaume; a Teut. word prob. derived from hylja, to hide] :-- a helm, helmet; distinguished from stálhúfa, a steel hood; luktr hjálmr, a closed, shut helm, only occurs in very late writers, e.g. D. N. i. 321; steyptir hjálmar, Gkv. 2. 19, cannot mean cast-iron helmets, but must be helmets coming over the face, as cast-iron was unknown in the Middle Ages, see Aarb. for Nord. Oldk. 1868, p. 9; aringreypir hjálmar, helms shaped like an eagle's beak, Akv. 3; gull-h., a gilt helm; ár-hjálmr, a brazen helmet, Hkm.: the word âr is A. S., since helmets were of English workmanship, as is seen also in Valskir hjálmar, foreign helmets, which are mentioned by Sighvat. 2. in the mythology Odin is called Hjálm-beri, a, m. helm-bearer, Gm.; he and the Valkyrias were represented as wearing helmets, Edda, Hkm. 9, Hkv. 1. 15; whence the poets call the helmet the hood of Odin (Hropts höttr): the vault of heaven is called the 'helm' of the wind, sun, etc., lopt-h., vind-h., sólar-h., Lex. Poët.: the head is called hjálm-stofn, hjálm-staup, hjálm-stallr, hjálm-setr, the stem, knoll, seat of the helm: the weapons,