This is page 297 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)
This online edition was created by the Germanic Lexicon Project.
Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.)
Click here to volunteer to correct a page of this dictionary.
Click here to search the dictionary.
This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers.
The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.
HVASS -- HVATVISLIGA. 297
HVASS, adj., hvöss, hvasst, gen. pl. hvassa, Sdm. 20; [the Goth. form
is supposed to be hwass, cp. hivassaba, Tit. i. 13, and bwassei = GREEK Rom. xi. 22; cp. hvessa, hvetja, hvatr, as well as O.H.G. hwassi, which
seem to be kindred words] :-- pointed, tapering; hvass hjálmr eða kuml,
Sks. 167; hvasst niðr sem hæll, id.; með hvössu enni, 170; hvöss vörr,
Sturl. ii. (in a verse); hvass hringr, Fms. v. 343; hvass þyrnir, sharp
thorns. 2. sharp, keen, whetted, of edged tools; öngull sá enn hvassi,
Niðrst. 3; hvasst vápn, Grett. 137; hvassan kníf, 91; hvasst sverð, Barl.
155; h. hjörr, Fm. 6; odd-hvass, pointed; egg-hvass, q. v. II. metaph.
of intellect, keen; hvasst næmi, Bs. i. 235; hvass í skilningi, 681; hvass í
hugskoti. Hom.; hygginn ok hvass, id. 2. of the eyes or sight; hvöss
augu, Sks. 170, Skáld 160, Ó.H. 109, Hkv. 2. 2; hvöss sjón, a keen sight;
hvassar sjónir, piercing eyes, Sighvat; hvassir geislar, s harp beams of
light, MS. 732. 17. 3. sharp, acute; hvöss hljóðs grein, a sharp sound,
Skálda 175, 179; hvasst hljóð, 160, 169; hvöss samstafa, 175. 4. of
wind, sharp, fresh; hvasst veðr, Eg. 99; veðr var miklu hvassara, 196;
hvöss sunnan veðr, Fms. vii. 310; hvasst andviðri, Eg. 87; hvass byrr,
Fms. i. 165; h. útnyrðingr, hann er hvass á sunnan, það er hvasst, hann
(the wind) er hvass, etc., passim; hvassir straumar, Sks. 14 new Ed.: neut.
hvasst, blowing hard; þeir höfðu hvasst mjök á firðinum, Háv. 26, 42
new Ed.: freq. in mod. usage, æði-hvass, blowing very hard; bál-hvass,
blowing a gale (so as to lash the sea into tongues like flame). 5. sharp
fighting, Korm., Hkv. 2. 10, Lex. Poët.; hvassir menn, Fms. v. 137;
kveðsk mundu fá honum annan hest, ef nokkurir væri hvassari en sjá,
Rd. 298, of a horse. 6. neut. precisely; ekki hvasst umhyggju-laust,
Fms. vi. 204; þat verðr hvasst (precisely) tveir hlutir átjándu álnar,
N. G. L. i. 78; þá taka hvárir eigi hvasst (not quite) sjau penninga, 107:
in poets, ríða, ganga, sigla, líða, skjóta hvasst, to ride, walk, sail, shoot
fast, Lex. Poët.; bita hvassara, to eat heartily, Þkv. 25. 7. coarse;
hvassar hosur, Karl. 363, (rare.) COMPDS: hvass-eygr, adj. keen-
eyed, Stj. 270. hvass-fleygr, adj. swift-winged, Lex. Poët. hvass-
kömbóttr, adj. with a sharp comb or crest, Stj. 77. hvass-leikr, m.
sharpness; h. klungra, Barl. 18, 732. 18; h. veðrsins, Fms. viii. 55,
Sks. 212: of intellect, Hom. hvass-leitr, adj. sharp-looking, Fas. i.
179 (in a verse). hvass-liga, adv. sharply, Stj. 181, Sks. 228.
hvass-ligr, adj. sharp, Edda (in a verse). hvass-nefjaðr, adj. sharp-
nebbed, Sks. 418. hvass-oddaðr, adj. sharp-pointed, Ht. R. hvass-
orðr, adj. sharp-worded, Hsm. hvass-tenntr, adj. sharp-toothed,
Sks. 418. hvass-viðri, n. a sharp gale, Ld. 58, Stud. iii. 56, Fms.
iv. 57, passim. hvass-ögnóttr, adj. sharp-pointed, Sks.
HVAT, neut. pron. of an obsolete hvar; for the other kindred forms
see hverr, hví, and hót.
A. Interrog. direct and indirect, what; eiga at bíða hvat ek skal á
kveða, Nj. 3; vita, hvat hann skal við kveða, Hm. 28, Vþm. 55; veit ek
eigi hvat til annars kemr, Band. 36 new Ed., passim. β. = Germ, was
für ein ... ? North. E. what for a ... ? for what sort of a ... expressing
wonder or the like; hvat Ögmundr ertú, what sort of an O. art thou ?
Fas. ii. 534; hvat fé er þat? Nj. 55: indirectly, þeir vissu eigi hvat
lið þat var, Hkr. i. 268. 2. with gen., hvat er manna þat mér
ókunnra? Vtkv. 5; hvat er þat fíra, flagða, drauma, fiska, what sort
of men, witches, dreams, fishes? Alm. 2, 5, Skv. 2. 1, Fsm. 2, Em. i;
hvat mun enn verða æfi minnar? Skv. 1. 12, 14, 18; hvat manna ertú,
what sort of a man art thou? Fms. ix. 55; hvat kvenna ertú? Dropl.
4; hvat karla er þat? Fms. vii. 152; hvat íþrótta er þat? Edda 31;
hvat undra varð þess? 623. 35: indirect, hann spurði hvat manna
Hallfreðr var, Fms. ii. 54, vii. 166; hvat sveina þat myndi vera, x. 219;
hann spurði hvat væri ráðs hennar, he asked what she intended to do,
i. 186; hvat hann vildi ráða sinna, vii. 154; spurði hvat veðrs væfi,
Bjarn. 54. β. with dat., hvat liði er þetta? Fms. ix. 50; hvat
rani var þat? Ísl. ii. 142; hvat húsi stendr þar? Hkr. iii. 187, Stj. 626,
650: indirect, spurði hvat mönnum þeir væri, Eg. 162; hann spyrr
hvat mönnum þeir sé, Fær. 64; vita hvat mönnum þeir væri, Hkr, i.
268; hvat erendum, Fs. 11; er hestrinn kenndi hvat hrossi þetta var,
Edda 26; Þá þóttisk þórr skilja hvat látum verit hafði um nóttina. 29;
hvat matvistum, Str. 81. 3. what, why, how? in asking, denot-
ing surprise, indignation, or expecting an answer in the negative,
Lat. numquid? hvat skal rögum manni langt vápn, to what use? hvat
skaltú sveinn í sess minn ? Eg. (in a verse); hvat hæfir ykkr með mér
at vera ? Stj. 420; hvat þarftú at spyrja at nafni minu ? 399, 410, 476;
hvat ek veit, segir Gunnarr, hvárt... ? Nj. 85; hvat mun ek þat vita,
how should I know that? Bs. ii. 104. 4. how = hve; fréttir hann
nú hvat liði bónorðs-málum, Ld. 92; hvat hlýðnir landsmenn vóro, Íb.
16; hvat grimm, how cruel! Mar. 5. causal, why? hvat spyrr þú
mik? Hom.; hvat lystr þú mik? id., freq.
B. Indef. pron. each, every, with the particle er (es) or sem, whatso-
ever; hvat sem, or hvat es, whatsoever; hvat dýr sem er, Gþl. 457,
Fms. vii. 29; hvat sem hann kostaði til, Edda 29; hvat fjarlægr
sem..., howsoever remote..., Stj. 93: with suffixed es, hvaz or
hvats, id., see er, p. 131. 2. with the possess, pron. sinn; hvat
bíðr sinnar stundar, Lat. horam quodque suam expectat, there is a time
for everything, Nj. 79; flýr sér hvat, they run each his own way,
i.e. were scattered in all directions, Fms. x. 268. 3. hvat af öðru,
from one to another, in succession, Fms. i. 128; hvat af hverju, 'what
from which,' i.e. soon; hans er von hvað af hverju, he is expected every
moment, (mod.) 4. with compar. ever so much; hann var til hans
hvat betr enn til sinna barna, he was ever so much kinder to him than to
his wn children, Ld. 304. II. as interj., hú, há, eðr hvat!
Sks. 365 B; vaknaði hann alltrautt ok mælti nær í úvitinu, hvat! hvat!
Fms. ix. 24.
HVATA, að, to make speed, hasten with a thing, with dat.; hvata för
sinni, h. ferðinni, to hasten one's journey, 655 iii. 3, Fms. iv. 144; hvata
göngunni, to quicken one's pace, Edda 7; h. þessu, Lv. 20; h. báli, make
speed with the bale-fire, Fms. x. 379: absol. to hasten, speed, hann eggjar at
menn skulu hvata, Fær. 262; hvata til skipa, Eg. 357; hvata heim, Ísl.
ii. 387; h. í brott, Rd. 16: with prep., hvata at e-u, to make haste with
a thing, Hkr. i. 103. II. also spelt hvota, Band, and Thom. 1.c.,
cp. hóta (II): to stretch forth with, with dat.; hvata hnefa at e-m, to
threaten a person with the fist, but without striking, Grág. ii. 14; hvota
skálm at e-m, Band, (in a verse); hvotandi sverðinu ofan í toman hausinn,
Thom. 442: in mod. usage ota.
hvata-buss (-bussi), m. a busybody, Fbr. 191, v. 1.; gættú hans þá,
Þórarinn, at hann komizk eigi í brott, ok ertú jafnan hvatabuss mikill,
Fms. iv. 266.
hvatan, f. an urging on, pushing on, Skv. I. 50.
hvat-færr, adj. quick, Eg. 73.
hvati, a, m. hurry, Mork. 110. an inciter, Lex. Poët.
hvatki, pron. indef. [see -gi, p. 199]: 1. each thing, every thing
for itself; munu þér þá vita til hvers hvatki kemr, Fms. xi. 103; því at
h. var þar, gnógar vistir, etc., Karl. 203; hversu hann vill h. göra, Eluc. 56;
at skynja hverja jartein hvatki hefir, Hom. 139. 2. with er; hvatki
er, whatsoever, Sighvat, Lex. Poët.; hvatki er yfir fjóra fætr gengr, þat
skulu þér eta, Stj. 416; hvatki es missagt es í fræðum þessum, Íb. (pref.);
h. es honum var í hug, Hkr. ii. 156; hvakki er lifi hans hefir lukt, Fms.
x. 395; hvatki málum er lýzk hafa, N. G. L. i. 250; h. mönnum sem
inni eru, 61; hvatki er þess þrýtr, er honum er á hendi, Grág. i. 94; hvatki
er maðr görir, id., Am. 20. II. hveskis, gen. of or for whatso-
ever, cujuscunque; hveskis er vér biðjum, Hom. (St.) HI. hvígi,
dat. to whatsoever, cuicunque; skynja hvaðan af hvígi er nafn gefit,
Hom. 139. 2. = hvegi, q. v.
hvat-látr, adj. quick, Fms. ix. 489, v. 1.
hvat-leikr (-leiki), m. boldness, energy, alacrity, presence of mind,
Sturl. iii. 42, Fms. vi. 166, Sks. 59 new Ed.; h. ok áræði, Nj. 271; vits-
munir ok h., 262.
hvat-liga, adv. quickly; ríða h., Nj. 192, Sd. 156; búask h., Ísl. ii.
338; fara h., Rd. 277, Th. 77.
hvat-ligr, adj. quick, brisk; hvatlegt lið, active troops, Fms. xi. 33;
verjask et hvatligsta, 142; hvatligt verk, a manly feat, x. 391.
HVATR, adj., fem. hvöt, neut. hvatt, bold, active, vigorous; in the say-
ing, engi er einna hvatastr, Hm. 63; h. maðr, Fms. vii. 160, Fm. 6. 24,
30, 31; ef engi hefði verit hvatari höfðingi í her þessum en þú, Fms. vi.
160; hvatr hugr, Fm. 26: acc. as adv., ríða hvatan, to ride at a quick
pace, Ld. 260: neut. hvatt, id.; ríða hvatt, Fb. ii. 125, Sighvat; hann
bað menn sína fara sem hvatast, Eg. 217. II. male, opp. to
blauðr, female, of beasts; h. köttr, freq. in mod. usage.
hvat-ráðr, adj. headlong, Lex. Poët.
hvat-ræði, n. quick action, Glúm. 377.
hvat-skeyti, f. precipitancy, Karl. 393.
hvat-skeytliga, adv. precipitately, Stj. 4, K. Á. 202, Fms. ii. 33.
hvat-skeytligr, adj. hurried, headlong, K. Á. 202.
hvatt, n. [hvetja], a c ut or mark on a sheep's ear, a slice cut off one
side of the ear; hvatt framan, aptan hægra, vinstra; whence hvat-rifað,
n. adj. a hvat with a rift: when the slice is cut on both sides of the ear
so as to make it like a spear's point, it is called fjöður, a feather.
hvattá, adv. or interj. = hvatþá, what! what then! Fms. xi. 118; hvattá!
láttú góðra gjalda vert ef þú kömsk með fjörvi á braut, Mork. 139.
hvat-vetna, hvat-vitna, pron. used as subst. (hvetvetna is a false
form), in old MSS. often spelt hótvitna, Hm. 47, Am. 67, 95, Skm. 28,
Niðrst. 6, Fms. xi. 36, 68, 78, 122; [from hvat and vetna, q.v.] :-- any-
thing whatever; vex þér hvatvetna í augu, Nj. 53; h. íllt, Fms. vi. 283;
þér látið honum h. hlýða, Eg. 71; hann kvaðsk h. mundu til vinna, Fs.
59; eigi eru búar skyldir at bera um hvatvetna, Grág. i. 167; h. var upp
brotið, Fms. vi. 381; hvatvetna þar nokkvat es, Greg. 12; Guð leysir
hótvetna, Niðrst. 6; fyr hótvetna fram, above all, Fms. xi. 68. II.
dat. hví-vetna, to anything whatever, cuivis; ræntu þar hvívetna. Orkn.
294; var Hrafn fyrir þeim í hvívetna, Ísl. ii. 208; hvívetna (hvívitni
MS.) er illt er, Hom. 35; miklu er sjá framarr at hvivetna, Fms. vii. 148;
görr í hvívitna hornungr bróður sins, i. 255; fyrir h. fram, above all, xi.
28. III. gen. hvers-vetna, of anything whatever, cujusvis;
hann kann til hversvetna ráð, Nj. 67; ok sýnir sik svá vera hversvetna
Dróttinn, Greg. 4; fyrir hversvetna sakir, Fas. i. 188, Fms. xi. 104.
hvat-vísi, f. temerity, Fms. vi. 8, vii. 124, xi. 98.
hvat-vísliga, adv. recklessly, rashly, Fms. ii. 33, v. l.