This is page 302 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

302 HVIRFILVINDR -- HVÍTR.

Stj. 617; frá hvirfli til ilja, Job ii. 7; lýstr ofan í miðjan hvirfil, Edda

30; dreyrði or hvirflinum, Fms. ii. 272, Fb. iii. 406, Ísl. ii. 343, Bs. i.

190; fyll skóinn af blóði ok set í hvirfil mér, 229. 2. a top, summit,

Sks. 728; hvirflar heimsins, the poles, Pr. 476; h. fjallsins, Stj. 306, Mar.

hvirfil-vindr, m. a whirlwind, Fms. x. 201, Ld. 156, Bs. i. 724, ii. 5,

Stj. 114, Barl. 162.

hvirfing, f. or hvirfingr, m. a circle of men; setjask í hvirfing, to sit in a circle, Fms. vi. 279; þeir sömnuðu þeim saman í eina hvirfing,

Karl. 249; Helgi spurði hvárt þeir sæti í hvírfingi eðr hverr út fra öðrum,

Ld. 272; þeir setjask niðr í einn stað í hvirfing, Band. 33 new Ed.;

síðan vóru goð hennar sett í hvirfing úti, Fms. v. 319. II. a

drinking match, at which the cup was passed round, cp. the Engl. loving

cup; it is opp. to tvímenningr, when two persons pledged one another

in the same cup; drekka hvirfing, Ó. H. 61. COMPDS: hvirfings-

bróðir, m. a club-mate, club-brother, Fms. vi. 440. hvirfings-

drykkja, u, f. a drinking bout, a kind of club in Norway in olden times

as opposed to the later gildi, q. v.; hann kvað þá engar veizlur hafa haft

þat haust nema gildi sín ok hvirfings-drykkjur, Hkr. ii. 165; Ólafr

konungr (who died A. D. 1193) lét setja Mikla-gildi í Níðarósi, en áðr

vóru þar hvirfingsdrykkjur, Fms. vi. 440. hvirfings-klukka, u, f.

a bell in such a club, Fms. vi. 440.

hvirfla, að, to whirl; h. heyit, Fb. iii. 522, in mod. usage with dat.

hviss, interj. whew! to imitate the sound of whistling, Bs. i. 420.

hvissa, að, [Engl. hiss], to run with a hissing sound, e. g. of a stream;

það hvissar í honum.

HVÍ, prop, a dat. of an old and partly obsolete pron. hvat, [see hvat

and hverr] :-- Lat. cui, for what: I. interrog., þá var séð yfir hví

stafrinn hafði búit, 655 iii. 2; kviðr berr hví hann orkar, of what it is

capable, Grág. i. 252; at hví neyt sé, w hat it is good for, ii. 260; þá

spurði Hallr hví þat sætti, H. asked what was the matter, Fms. ii. 193;

hvi saetir hark þetta ok hlaup ? Ó. H. 109; fyrir hví, wherefore ? (in vulgar

Engl. still, for why?), fyrir hví biðr þú eigi lækningar? 222; spurði hann

fyrir hví þeir væri þar? Eg. 375, Eluc. 4: with compar., hví verri, how

much the worse, quanta pejor; skulu búar telja hví hann var þá verri

at hafa er hann var sjúkr en þá er hann tók vistina, Grág. i. 155,

475. II. indef. any; Guð mun við hví (= hverju) faðerni ganga,

er hann játar oss í skirninni, 655 i. 2.

B. Adverb interrog., prop, ellipt. [cp. Goth, du hwe = GREEK ; A. S.

hwi; Engl. why; Germ, wie] :-- why ? (see fyrir hví above); hví freistið

mín ? Vsp. 22; hví þú einn sitr ? Skm. 3; hví sitið ? Gk. 2; hví þá, why

then? Vþm. 9, Ls. 47 is dubious; hví þykkir dóttur minni svá íllt vestr

þar? Nj. 11; hví skal eigi þegar drepa hann? Eg. 414; eigi veit ek hví

þú gengr með slíku máli, 523; mun ek ákveðit gera hví þannig er til

skipt, Ísl. ii. 346: hvi-ligr, adj. (q. v.), Fms. x. 107: hví-likr, adj. =

Lat. qualis, (q. v.) 2. with subj.; hví um segjak þér? Skm. 4;

hvi þú vitir? Vþm. 42; hví sé drengr at feigri? Km. 22. 3. = hve,

instrumental, Skm. 17, (q.v.).

hví, interj. imitating a gull's cry, Bb.

hvía, að, to squeal, of a vicious horse when fighting.

HVÍLA, d, to rest, esp. to rest, sleep in a bed; í hvíluna þar er hón

hvildi, Eg. 567; h. í rekkju sinni, Fb. ii. 195, Stud. iii. 282, Fms. vii.

222; h. tveim megin brikar, Korm.; the old beds stood with the side

to the wall, hence the phrase, hvíla við stokk, or þil, cp. Sturl. i. 207,

208; see also brík; h. í sama sæing konu, Grág. i. 329; h. hjá e-m,

Hbl. 17. 2. metaph. of the dead, to rest, sleep, Fms. vii. 240, N. G. L.

i. 348, Sighvat, but only in a Christian sense, so that 'her hvílir' (= Dan.

her hviler) on Runic stones is a sure test of a Christian age. 3.

hvíla sik, to take rest, pause, Eg. 492, 586; h. lið sitt, to let one's troops

rest, Karl. 370. II. reflex., hvílask, to take rest, pause, 623. II,

Vkv. 28, Nj. 132, Lv. 59, Fms. v. 64, vii. 193, Sks. 550: to pause, vil ek

nú láta þá ræðu hvílask, Sks. 240; nú verðr þar at hvílask, Gísl. 18.

HVÍLA, u, f. [Ulf. hweila = GREEK ; A. S. hwîl; Engl. while; O. H. G.

hwila; Germ, weile; Hel. hvîla; all of them in a temp, sense, = a while,

an hour; whereas the Scandin. word has the notion of rest, making a

distinction between hvíld in a general, and hvíla in a special sense;

Dan. hvile; Swed. hvila] :-- a bed, Sturl. i. 207, 208, iii. 282, Nj. 14,

Eg. 567, Fms. xi. 290, Gísl. 16, Am. 9, Sól. 72; vers-hvíla, Grág. ii. 183,

passim. COMPDS: hvílu-ábreiða, u, f. a bed-blanket. hvílu-

brögð, n. pl. cohabitation, Fas. iii. 305, 470. hvílu-felagi, a, m.

a bedfellow, Fms. ix. 321. hvílu-gólf, n. a bed closet, Fms. ii. 85,

197, Eg. 603, Dropl. 29, Háv. 31 new Ed., Gísl. 30, Ld. 138; also called

lok-hvíla, cp. Gísl. 29, Eb.; thalamus is rendered by hvílugólf in Hom. (St.)

101. hvílu-höll, f. = hvílugolf, Karl. 20. hvílu-klæði, n. pl.

bedclothes, Vm. 109, Finnb. 216, N. G. L. i. 358. hvílu-neyti, n.

the sleeping in one bed, Stj. 197, Bær. 17. hvílu-stofa, u, f. = hvilu-

gólf, D. N. hvílu-stokkr, m. the outside edge of a bed, 623. 52, Pr.

439. hvílu-tollr, m. hire of a bed, Fas. iii. 372. hvílu-váðir,

f. pl. bed sheets, (mod. rekkváðir or rekkjóðir), Vm. 177. hvílu-

þröng, f. the taking up one's bed, Gísl. 16; lok-hvíla, q. v.

hvíl-beðr, m. a bed of rest, Akv. 31.

hvíld, f. rest, repose, Nj. 43, Eg. 492, Fms. v. 307, vi. 420, vii. 193,

Sks. 235, Stj. 613, passim: pause, Nj. 248; í hvíld, in baiting, in rest,

Hbl. 2. COMPDS: hvíldar-dagr, m. a day of rest, Magn. 502: esp.

eccl. the Sabbath, halda skaltú helgan hvíldar-daginn Drottins Guðs þíns,

the Fourth Commandment, Stj., Vidal. passim. hvíldar-hestr, m. a

relay horse, Sturl. iii. 23. hvíldar-lauss, adj. restless, without rest,

Sks. 235. hvíldar-staðr, m. a place of rest, Stj. 155, Pass. 10. 3.

hvíl-dagr, m. = hvildardagr, Rb. 1812. 48.

hvílig-leikr, m. = Lat. qualitas, Alg. 372, Edda ii. 90.

hví-ligr, adj. = Lat. qualis, Fms. x. 107.

hví-líkr, adj. interrog. [Ulf. hweileiks; A. S. hwylc; Engl. which; Early

Engl. and Scot, while, whilk] :-- what like? (as still used in North. E. for

of what kind?), Lat. qualis, Fms. ii. 220, v. 302, Nj. 269, passim in old

and mod. usage. II. relative, Stj. 85.

HVÍNA, pret. hvein, hvinu, hvinit, [A. S. hwînan; Engl. whine; Dan.

hvine; Swed. hvina] :-- to give a whizzing sound, as the pinions of a

bird, an arrow, shaft, gust of wind, or the like; hein hvein í hjarna maeni,

the bone whizzed into his skull, Hausrl. 5; örvarnar flugu hvínandi yfir

höfuð þeim, Fms. viii. 39; örvar hvinu hjá þeim öllu megin, 179; sær

fell at landi hvínanda, Clem. 48; láta hein-þynntan hryneld h., Edda 88

(in a verse).

hvískra, að, [Dan. hviske; Swed. hviska], to whisper, Karl. 211.

hvískran, f. (hviskr, n.), a whispering, Karl. 236.

hvísl, n. (and hvísla, u, f., Thom. 535), a whispering, THom. 447.

HVÍSLA, að, [A. S. hwîslan; Engl. whistle]: to whisper; h. við e-n,

Fms. v. 201; h. með e-n, Karl. 53; h. sin í millum, Karl. 356: mod.,

hvísla at e-m: recipr. hvíslask, to whisper to one another, Fms. xi. 425.

hvíta, u, f. the white in an egg.

hvíti, f. whiteness, fair hue, Ísl. ii. 211.

hvítill, m. (Ivar Aasen kvitel, the Engl. quilt), a white bed-cover,

Sir., N. D.

hvítingr, m. a kind of whale, Sks. 123, Gkv. 2. 42; mod. mjaldr:

name of horses, Bjarn. 20: of drinking horns, Fms. iii. 189.

hvít-leiki, a, m. whiteness, Stj. 92, Mar.

hvít-mata, að; það hvítmatar í augun á honum, of milky white eyes.

hvítna, að, to become white, Edda 28, Sir. 64.

HVÍTR, adj. [Ulf. hweits = GREEK; A. S. hwít; Engl. white; Hel. huît;

O. H. G. hwîz; Germ, weiss; Swed. hvit; Dan. hvid] :-- white; hvit

skinn, white fur, 4. 24; h. motr, a white cap, Ld. 188; h. skjöldr, a

white shield, Fms. x. 347; hit hvíta feldarins, Fbr. 148; hvítt blóm,

white blossom, 4. 24; hvítt hold, white flesh (skin), id.; hvít hönd,

a white band, Hallfred; h. háls, a white neck, of a lady, Rm.; h. hestr, a

white horse, Fms. ix. 527; hvítr á har, white-haired, vi. 130; h. maðr

(fair of hue) ok vænn í andliti, x. 420; hvítan mann ok huglausan, Ld.

232; hvít mörk, white money, of pure silver, opp. to grátt (grey) silver,

B. K. 95; hvitr matr, white meat, i. e. milk, curds, and the like, opp. to

flesh, in the eccl. law, K. Þ. K. 126; hvítr dögurðr, a white day meal,

Sighvat; hvíta-matr, id, K. Þ. K. 102; mjall-hvítr, fann-h., snjó-h.,

drift-h., white as driven snow; al-h., white allover.

B. Eccl. use of the word white: I. at the introduction of

Christianity, neophytes in the week after their baptism used to wear

white garments, called hvíta-váðir, f. pl. white weeds, as a symbol of

baptism cleansing from sin and being a new birth; a neophyte was called

hvít-váðungr, m. a 'wbite-weedling,' one dressed in white weeds, Niðrst.

II: the Sagas contain many touching episodes of neophytes, esp. such as

were baptized in old age, and died whilst in the white weeds; þat er sögn

flestra manna at Kjartan hafi þann dag görzt handgenginn Ölafi konungi

er hann var færðr ór hvíta-váðum ok þeir Bolli báðir, Ld. ch. 40; síðan

hafði konungr þá í boði sínu ok veitti þeim ena virðuligustu veizlu meðan

þeir vóru í hvítaváðum, ok lét kenna þeim heilög fræði, Fms. i. 230;

Glúmr (Víga-Glúm) var biskupaðr í banasótt af Kol biskupi ok and-

aðisk í hvítaváðum, Glúm. 397; Bárðr tók sótt litlu síðar enn hann

var skírðr ok andaðisk í hvítaváðum, Fms. ii. 153; Ólafr á Haukagili

var skírðr ok andaðisk í hvítaváðum, Fs. (Vd.) 77; var Tóki síðan

skírðr af hirðbiskupi Ólafs konungs, ok andaðisk í hvítaváðum, Fb. ii.

138; síðan andaðisk Gestr í hvítaváðum, Bárð. (sub fin.) Sweden, but

above all Gothland, remained in great part heathen throughout the whole

of the 11th century, after the neighbouring countries Denmark and Norway

had become Christian, and so we find in Sweden Runic stones referring to

Swedes who had died in the white weeds, some abroad and some at home;

sem varð dauðr íhvítaváðum í Danmörku, Baut. 435; hann varð dauðr

í Danmörku í hvítaváðum, 610; þeir dó í hvítaváðum, 68; sem dó í

hvítaváðum, 271; hann varð dauðr í hvítaváðum, 223, 497. Churches

when consecrated used to be dressed out with white; var Kjartan at

Borg grafinn, þá var kirkja nyvígð ok í hvítaváðum, Ld. 230. II.

the white garments gave rise to new words and phrases amongst the first

generation of northern Christians: 1. Hvíta-Kristr, m. 'White-

Christ,' was the favourite name of Christ; hafa láti mik heitan Hvita-Kristr

at viti eld, ef..., Sighvat; another poet (Edda 91) uses the word; and

in prose, dugi þú mér, Hvíta-Kristr, help thou me, White-Christ! Fs. 101;

ok þeir er þann sið hafa taka nafn af þeim Guði er þeir trúa á, ok

kallaðr er Hvíta-Kristr ok því heita þeir Kristnir, mér er ok sagt at H.