This is page 377 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

LÁNARDROTTINN -- LÁTA. 377

vil'dir þú fást í því sem þér er ekki lánat, at yrkja lof um mik, Fb. i. 245-

lánar-dróttinn, m., prop, a liege-lord, whence generally a lord, master,

esp. of the king or lord of a district; heit er lánardróttins ást, a saying,

Fs. lïi; þó ræð ek þér annat heilræði, at þú svík aldri lánardróttinn

þinn, Nj. 129; hefir þú skammliga svikit þinn lánardróttinn, þóat hann

væri eigi góðr, Grett. 184 new Ed.; hann beið svá ens æðsta meistara

ok lánardróttins, MS. 625. 63; hann þótti vel hafa fylgt sínum lánar-

dróttni, Fms. vii. 223: a master, betra þykki mér at látask í þínu húsi

en skipta urn lánardróttna, Nj. 57.

lán-fé, n. = lánsfé, N. G, L. i. 22.

lárr, m. a box to keep wool in, freq. in mod. usage.

lár-viðr, m. [for. word], a laurel.

lás-bogi, a, m. a 'latch-bow, ' cross-bow, Fms. viii. 285, Sks. 390, Karl.

349, Art. 63.

lás-lauss, adj. unlocked, latcbless, Fms. xi. 226.

LÁSS, m. [Dan. -Swed. lås, - Engl. latch, borrowed from theScandin. (?)],

a latch, lock; lukla at lúka lásum upp, Grág. ii. 195; sy'ngr í lási, ...

var þá skemman í lási (locked), Fms. iii. 67; vera lass ok lykill fyrir e-u,

viii. 235; í lásum eða lokum, N. G. L. i. 84; hann flökti þá um alla lása,

Fb. i. 276; borg vár hefir langan tíma verit svá sem láss fyrir yðru ríki,

Fms. i. 156; bar vóru á uti-dyrr, ok sterkr lass fyrir, Grett. 44 new Ed.;

reka las fyrir kistu, 198 new Ed.; stökkr þá láss af limum, Gg. 10;

hve hón er í las um lokin, Gm. 22.

lás-ör, f. a cross-bow shaft, Sturl. i. 180.

LÁT, n., like the Engl. subst. let, scarcely used except in compds; út-lát,

an outlet; i-lat, an inlet, a bag; blóð-lát, blood-letting. "LI. a loss;

þeir sögðu konungi lát sitt, ok kölluðusk eltir hafa verit, Fms. xi. 370:

-- death, de c ease, ek segi per lát Eyvindar bróður þíns, Nj. 4; lát hins

helga Knúts konungs, Bs. i. 71; litlu síðar var mér sögð brenna hans ok

lát, Fms. ii. 18; hann frá lát sonar sins, Gullþ., passim; manna-lat, los s

of life; and-lát, líf-lát, q. v.; af-lat, killing. III. in pl. manners;

allit., litr ok lát; skipta litum ok látum, to change shape and manners,

Skv. I. 38: esp. of bod manners, howling, uproar, hón var svá mjök

blótin at menn máttu eigi standask lát hennar, Fas. i. 254; skrípa-lát,

scurrility, Fms. viii. (in a verse), see læti; en aldrei veil ek hvat látum

var, vii. 202; í sínum látum sumum, Skálda 170; gera spott at látum

yðrum, Nj. 124; hann bað menn ekki syrgja né láta öðrum herfilegum

latum, IQ7' láta-læti, n. pl. dissimulation.

LÁTA, pres. Ixt, Iset'k, Edda (in a verse), pl. látum; pret. let, 2nd

pers. lézt (rhyming with hristir in Edda in a verse); subj. léti; imperat.

lát, láttú; part, látinn: middle forms, pres. látumk, Am. 89; pret.

letumk, Hm. 106, Eb. (in a verse), Eg. 103 (in a verse): with neg. suff.,

pres. lækk-að ek, 7 lei not, Ó. H. 171 (in a verse); pret. lét-a, Skv.

3. 42; imperat. lát-attu or lát-aþu, Sdm. 28, Likn. 6: [Ulf. lêtan --

aipitvai; A. S. lcetan; Old Engl. laten; Engl. let; O. H. G. lazan; Germ.

lassen; Swed. / a/ a; Dan. lode.]

A. To let, put, place; bauð hann at láta þá í myrkva-stofu, MS.

623. 30; var Haralcir bar inn latinn (shut in), Hkr. iii. 69; láta naut

inn, to let ' neat' in a stall, let (hern in, Gísl. 20; hita út, to let out, Fms.

vi. 215. II. to let, suffer, grant; vil ek þess biðja yðr, herra, at

þér létið oss mörk yðra, Ld. 112; konungr let margar tóptir til garða

þar 4 árbakkanum, Fms. ii. 27; láta laust, to let go, let loose, Nj. 70,

Fms. i. 168; hann vildi eigi láta þenna hest, viii. 123; láta hlut sinn,

to let^o o ne's share, be worsted, i. 74. 2. to leave, forsake; biðr

hann at þeir láti blótin, P'ms. x. 274; láta fyrir róða, to throw to the

winds, see róði, and láta fur lid; hann lút ok fur lið allan farangr

sinn, Ísl. ii. 362; láta einan, to forfake a person; láttu mig, Drottinn,

einan ekki, Pass.; hann ætlaði at láta eina (to divorce) drottningina,

Fms. vii. 171. 3. to l os e; ok létir þú hrossin eigi at síðr, Ld.

146; en ef þeir verða forflútta, þá muiiu þeir lúta lið sitt, Eg. 284;

fénu því sem hann hafði látið, Magn. 528; láta skal hanu ok féit allt,

Fms. vii. 24; at ek hafa fyrir því látið manndóm eða sannindi, ix. 333;

láta leikinn, to lose the game, Edda 31; láta lífit, to l os e one's life, Eg.

14, Nj. 15, Fms. xi. 3. 4. with dat. to suffer loss in or of A thing;

lætr Álfr þar lífinu, suffered loss of his life, perished, Finiib. 256; hot ek

því at láta heldr lifi niinu (lif mitt, v. 1.), en gauga á þenna eiðstaf, Fms.

viii. 155; gengu á jökla upp ok ietu lifi er dagíeið var til bygoa, Bs. i.

408; fyrr skal ek minu fjorvi láta, Skv. 3. 15; þú skalt láta miiiu

landi, 10: and in mod. usage, láta kálfi, to d ro p the calf; and láta fóstri,

to miscarry. 5. to let do or let be done; hann let sveininum ekki i

mein, he let nothing be done to the boy, indulged him in everything, Nj.

147; Dofri uuni honum svá mikit at hann mátti ekki í móti honum

láta, Fb. i. 566, cp. láta eptir, undau e-m, etc. 6. vóru þá látnir

fjötrar af Hallfreði, Fms. ii. 12; þá láta þeir þegar af sér tjöldin, Eg.

261; vil ek at þú látir lokur frá hurðum, Gísl. 28; láta barn af brjósti,

to wean a child, N. G. L. i. 340; láta hest á stall, Karl. 5: láta í Ijós, to

make known, Sks. 195: láta blóð, to let bl oo d (blóð-lát). III.

with prepp.; láta af e-u, to leave off, desist from; sumir Ietu af blótuni,

Fms. i. 32; þti vill seint láta af mann-drapum, 274; þorgeirr mun eigi

fyrr af kita enn hann ræðr þúr bana, Nj. 109; á enum næstum hálfum mánaði er fallsótt lætr af (ceases), Grág. i. 458; láta af hendi, to let

ou t of one's hands, deliver up, Eg. 66, Nj. 186, Fms. vii. 173! láta fé

af, to kill, slaughter (cattle), Grág. i. 429, K. þ. K. 80, 92, Rb. 344 :--

láta aptr, to shut; kómu Austmenn í virkit, því at Austmenn höfðu

eigi aptr látið, Landn. 162; láttu aptr dyrnar, shut the door :-- láta at,

to yield, comply; mun ek láta at yðr, / will comply with you, MS.

623. 24; alla þá er at mínum orðum láta, Eg. 18; hann (the ship) for

jafnan hallr ok let eigi at stjórn, she heeled over and obeyed not the

helm, Fms. iii. 13 :-- láta eptir e-m, to indulge; Jjorðr let þat eptir honum,

Eg. 188; þær (the scales) sy'ndusk honum svá vægar, at ef eitt lítið hár

væri lagt i, at þó mundu þær eptir láta, Sks. 643: absol., láta eptir, with

acc. to leave behind, MS. 623. 36, Eg. 87, 220 :-- láta fram, láti mik fram

at Kolskeggi, Nj. 97 :-- láta fyrir, to let go, give way, yield; ok sagt, at

fyrir let annarr fylkingar-armrinn, Fms. vi. 317; þeir munu verða fyrir at

láta ef vér leggjum sköruliga at, vii. 257; hann Isetr ekki fyrir járni né eldi,

Kb. 544. 39, Gþl. 285 :-- -lata i, to let go into; láta í ker, to pour into a

vessel, fill it (í-lát), Konr. :-- lata til, to yield; Einarr vildi með engu móti

lata til við Harald konung, Fms. iii. 62; þar kemr enn þófinu at konungr

Ixtr til, ok mælti svá, xi. 429; var þá Gunnarr við hana lengi far, þar til

er hón let til við hann, Nj. 59 :-- lata undan, to yield to, give way; ek skal

hvergi undan þér láta, 27 :-- lata upp, to open (opp. to lata aptr), Eg.

409, 602, Fms. ix. 26, 476; lætr Kjartan þenna upp, K. let him get up,

Ld. 168: lata uppi, to l a y out; ok Isetr hann rétt skirn uppi, at hann láti

at lögheimili sinu, K. |j. K. 6; ok ertú saklauss, ef þú lætr uppi (grants)

vistina, Glúm. 327; ef féit er eigi uppi látið, Grág. i. 384; en ef hinn

lætr honum eigi uppi mat þann, 47; látum nú þat uppi (let us make a

clean breast) er vér hofuni jafnan mælt, Fms. ix. 333 :-- láta út, to let out,

of a thing shut in; at hann mundi brjóta upp hurôina, ef hann vseri eigi

út látinn, vi. 215: naut. to let go, put to sea, síðan lctu þeir út ok sigldu

til Noregs, Nj. 128. IV. with infin. to let, cause, make; látið mik

vita, let me know, Nj. 231; er ek let drepa þóri, Fms. v. 191; faðir

Bjarnar, er Snorri Goði let drepa, Landn. 93; Gunnarr mun af því láta

vaxa úþokka við þik, Nj. 107; let hón þar fjúndskap í móti koma, Ld.

50; hann sá engan annan kost, en láta allt svá vera sern Björgólfr vildi.

Eg. 24; ef bóndinn lætr hann á brott fara, Grág. i. 157; þá létu þeir

stefna þing fjölmennt, Fms. i. 20; konungr lot græða menu sina, ... en

veita unibúð, Eg. 34; ok let leiða hann á land upp ok festa þar upp, Nj.

9; þá skal hann stefna honum, ok lata honum varða útlegð, Grág. i.

47, 385; þá let jjorbjörn vera kyrt ok for leið sína, Háv. 46; láttú

bnnar þessar þegar er e"k læt eptir koma, let them be ready when 7 call

for them, id.; lát þér þat í hug koma !'... láttú þer því þykkja minstan

skaða um fjártjón, ok þú skalt li'tta þór í hug koma, at..., Sks. 446, and

in numberless instances. 2. with a reflex, infin. to let a thing be done

or become, or referring to a person himself, to l f t oneself do, etc.; láttú

nemask þat, learn thai! mark that! Skv. I. 23; er hón let sveltask, Og.

17, Skv. 3. 27; skulu þúr þá ekki eptir ganga, ok láta þá sjálfa á sjásk,

Nj. 147; Egill mun ekki letjask lata nenia þú sér eptir, Eg. 257; at

frændr yðrir ok vinir láti mjok hallask eptir þínum fortölum, Fms. ii. 32;

ef sá maðr lætr í dóm nefnask er nú var frá skiliðr, Grág. i. 16; ok hafi

hinn fellda haua, ok látið á fallask, and let himself fall upon her, ii. 60;

ok láti kaupask verk at, if be lets work be bought of him, i. e. works

for wages, i. 468; hann let fallask þvers undan laginu, Nj. 246; ef hon

vill vigjask lata til nunnu, Grág. i. 30/; lata ser iatt um e-t finnast, t o

disapprove, Fas. i. 51; áðr hann láti af berask, Fms. ii. 12. 3. with

part, pass., in circumlocutory phrases; hann let verða farit, he went,

Fagrsk. 120; létu þeir víða verða farit, they rowed much about, 185;

liðit skal láta verða leitað bsejarins, Fms. viii. 374; let konungr þá verða

sagt, v. 201; hann let hana verða tekna, he seized her, ' let herbe

taken, ' Fas. ii. 153: ellipt., omitting the infin., láta um mælt, to let be

said, to declare, Vígl. 76 new Ed.: rare in prose, but freq. in old poetry,

ek let harðan Hunding vegiun, / sent H. to death, Hkv. I. lo; lata

soðinn, Gm. 18; gulli keypta lcztú Gyrnis dóttur, Ls. 42; láta trú

boðna, Od. 9; let of sóttan, Haustl. V. naut. to stand; lata lit,

lata í haf, to let go, put out to sea, Eg. 370; síðan létu þeir lit ok

sigldu til Noregs, Nj. 128; var honum sagt at þeir hiifðu út látið, 134;

hann bar á skip ok let í haf, 282, Ld. 50; lúta til lands, to stand

towards land, to put in, Fms. i. 294; lata at landi, id., 228; vil ek ráða

yðr, at þér látið í brott héðan, Eb. 330.

B. Metaph. usages: 1. to behave, comport oneself, by ges-

tures, manners, or by the voice, answering to lit (III); forvitni er inér á

hversu þeir láta, Glúm. 3-27; lata sem vitstoli, Stj. 475; hann bao

menn eigi syrgja né láta öðrum herfiligum látum, Nj. 197; hann

sofnaði fast, ok let ilia í svefni, to be unruly in sleep, 94, 211; fánik vér

eigi við skrafkarl þenna er svá lætr leiðinliga, Háv. 52; björn ferr at

henni, ok lætr allblítt við hana, /o ndle s he r, Fas. i. 51; bæði er, at þií crt

görfiligr maðr, enda lætr þú allstórliga, makesl thyself big, Ld. 168; jarl

lút sér fátt til bans, the earl treated him coldly, Fms. i. 58; let hann ser

futt um finnask, vii. 29; lata hljótt yfir e-u, to keep silence about a thing,

Nj. 232, Al. 15; lata kyrt um e-t, id.; lata mikit um sik, to pride one-

self, puff oneself up, Grett. 108; Björgólfr kallaði annat sinn ok þriðja --

". þ;i svarar maðr, lát eigi svá ! lát eigi svú, maðr! segir hann, Fms. ij;.