This is page 415 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

MATVÆNN -- MÁL. 115

er þar hokra at þjóna því, Mirm. 70. 2. mat-væli, n. pl., metaph. means of subsistence, stores of food, Fas. iii. 412, and so in mod. usage; matvæli þegar þverra fara, þau kenna Guði sultar stúr, Bb. 1. 7.

mat-vænn, adj. good for food, Bs. ii. 134.

mat-þroti, a, m. a lack of food, Gþl. 110.

mauk, u. a jelly, meat or the like cooked into a thick gruel-like mess.

MAULA, að, to munch food, mumble; roðgúl harðan maula, Snót.

maull, m. a muncher(?), a nickname, Fms. x. 54.

maur-ildi, n. [Dan. morild], a light from insects, decomposed matter, esp. in the sea; old form mauru-eldr, q.v.

MAURR K, m. [Dan. myre; Swed. myra; Gr. GREEK; Serb. mraw :-- an ant; mý ok maura, Eluc. 62; einn lítll maðkr er maurr heitir, Sks. 50: in plur., metaph. money-bags, in a contemptuous sense. COMPDS: maura-haugr, m. an ant-mound; sem þér í maura mornit haugi, Fas. i. 436 (in a verse). maura-púki, a, m. a money-poke, of a person.

mauru-eldr, m., qs. maura-eldr, = maurildi; hér er líking milli mauru-elds ok náttúruligs loga, Skálda 197.

maxi, a, m. a nickname, Fms. ix. 28.

MÁ, pres. mái; pret. máði; part. máðr; [the word seems to be identical with A.S. mawan, Engl. mow, Scot. maw, O.H.G. mahan, Germ. mähen; but if so, that sense has been lost] :-- to blot out, wear out, by rubbing or the like; másk þeir af lífs-bók ok ritask eigi með réttlátum, Hom. 36; at hans nafn máisk af sínu húsi, Stj. 426; nú er nafn þitt á lifandi manna bók skráð ok mun þat aldregi af máaz (sic), 208; brauð myglað ok máð í gögnum, 367; eigi vitu vér nær hann vill þenna flekk má af virðingu sinni, Þorst. Stang. 51; af má lýti, H.E. i. 514; þá má þú mik af þeirri bók er þú skrifaðir, Stj. 313; and so freq. in mod. usage, það er máð, blotted ont, faint (cp. Germ. matt), of writing. 2. to wear, make blunt from use, of tools; var ljár hans máðr upp í smiðreim, Fb. i. 522; klokka máisk af optligum hringingum, Eluc. 147 (Ed.); máðar af fyrnsku, Lil. 94; meiðs kvistu má, to tear, Gm. 34. II. metaph. to blot out, destroy; má af or af-má, at hann drepi þá ok mái þá af jörðunni, Stj. 312; Dróttinn hefir eytt ok af máð jörðunni alla þína úvini, 472; at hann hefir látið drepa ok má af jörðunni, 492; reiðin af már réttsýni manna, Bs. i. 103; hann már svá af ok minnkar þeirra styrk á marga vega, Stj. 436; eyddr ok af máðr, Fms. ii. 238.

má, n. a bud(?); pálm-kvistir með fagri næfr ok nýju mái, Bs. ii. 16.

Máfa-hlíð, Máf-hlíðingar, see már.

mág-kona, n, f. a sister-, mother-, daughter-in-law, Fms. x. 94, Stj. 197: of a mother-in-law, Grág. i. 305.

MÁGR, m. [Ulf. mêgs = GREEK; Scot. mac; O.H.G. mac; Dan. maag :-- a brother-, father-, son-in-law, etc.; hón bauð til sín frændum sínum ok mágum, she bade her kinsmen and mágar (brothers- and sons-in-law), Landn. 117; vill Rútr görask mágr þinn (son-in-law) ok kaupa dóttur þína, Nj. 3, as also Ísl. ii. 250, Eg. 37; cp. the saying, eigi má göra tvá mága at einni dóttur, Fas. iii. 59: ironically, Nj. 94, N.G.L. i. 358: of a father-in-law, Laban mág sinn, Stj. 172; Davíð tók konungdóm eptir Sál mág sinn, Rb. 382: in plur., skilmáli þeirra mága (father-in-law and son-in-law), Stj. 172, Fms. ix. 496; of brothers-in-law, en er þeir mágar finnask, Ó.H. 90; Ólafr mágr, 166. COMPDS: mágs-efni, n. a future son-in-law, Stj. 122, Ann. 1309. mága-stoð, n. strength, help derived from one's mágar, Glúm. 334.

mág-semd, f. affinity, Grág. i. 33, Nj. 130, Fms. iii. 45, vi. 173, vii. 133.

MÁL, n., old pl. m&aolig-acute;l, 673. 47, Greg.; [Ulf. maþl = GREEK; Hel. mahal = speech, meeting; Dan. maal; from the old Teut. maþl or mahal was formed the mid. Lat. mallum = parliament, public meeting (Du Cange), and mallum again was in Norman-French rendered by parliament]

A. Speech, faculty of speech; mál heitir orð ..., Edda 110; þau hafa ekki mál, they are dumb, Fms. i. 97, Fs. i. 250; þröngdi svá sóttar-fari konungs at hann misti málsins, x. 148; þeir hafa eigi manns rödd né mál, Rb. 348; þeir hafa gauð fyrir mál, 346; mál, heyrn, sjón, Edda 6. II. speech as spoken, language, tongue; Norrænt mál, the Norse tongue, Fms. vii. 165; Gírskt mál, Greg. 75; í máli þeirra, til várs máls, in our tongue; í hverju máli, Skálda 161, 168; í vóru máli, 163, 166, 167, 169; í málinu, 165; kynnask várt mál at ráða þat er á Norrænu er ritað, Bs. i. 59; nema mál á Danska tungu, Grág.; rita at Norrænu máli, Hkr. (pref.); þeir skildu eigi hans mál, þá mælti kvinnan á Norrænu, Fs. 136. 2. speech, speaking; hvárt er Flosi svá nær at hann megi heyra mál mitt, Nj. 36, 200; ver eigi nær honum en mál nemi, Fms. iv. 28; en skáldskapr var honum svá tiltækr, at hann mælti af tungu fram sem annat mál, 374; engi var svá vitr at snjallara mál mundi fram bera, vii. 158; snjallr í máli ok talaðr vel. ix. 535; skilr þú nokkut hérmanna mál, Fas. ii. 512; en er hann lauk sínu máli, Ld. 106, 130, Íb. 12; ok fara svá öllu máli um sem hann hafi áðr ekki um mælt, Grág. i. 40; ef hann kveðr svá at ok hafði í máli sínu, 'heilt ráð ok heimolt,' en eigi ella, 317; kveðr jarl þings ok mælti þeim málum á þinginu at Hákon jarl skyldi heita vargr í véum, Fms. xi. 40; tína fyrir mér öll þau mál ok athæfi er hafa þarf fyrir konungi, Sks. 301. 3. speaking one to another, colloquy; vera á máli, to deliberate, converse, Vtkv., 1; hann kom opt á mál við konung, Eg. 106; engi þorði at krefja hann máls, 601; Þórdís gékk til máls við Egil frænda sinn, 765; þegar er þeir fundu menn at máli, Fms. i. 204; ef þeir vildu hafa hans mál, 241; síðan hættu þau málinu, Nj. 10; hann leitaði þá máls um við Ásgerði hverju þat gegndi, Eg. 703; ok spyrja hana máls hvar til þessi svör skulu koma, Hkr. i. 77; þat var karl ok kerling, mælti hann mál af þeim ok spurði, Fas. iii. 525; höfðu menn at máli (people noticed, of something extraordinary), at..., Fms. vii. 301; allir menn höfðu á máli, er Ólaf sá, hversu fríðr maðr hann var, Ld. 88; bera mikit mál á, Fms. x. 93; þat var mál manna, people said that; or, þat er mál manna, people say, Nj. 268, Eg. 29, Fms. vii. 150. 4. a tale, narrative; nú er þat til máls at taka (of resuming the narrative after an episode), to take up the story again, Ld. 314, Nj. 16, 29, 135, 148, 196; er fyrr var getið í þessu máli, Fms. xi. 41; þar hef ek upp þat mál, Eg. 735. 5. a saw; þat er fornt mál ('tis an old saw], at bísna skal at betr verði, Fms. x. 261, Glúm. 344; á líti þeir mál in fornu, look to the old wise sayings, Sighvat (forn-mæli, q.v.) 6. gramm. diction, construction of sentences; mál ok hættir, Edda 49; ef þat mál (figure of speech) er upp er tekit haldi of alla vísu-lengd, 123; breyta háttum með máli einu, to vary the verses with the sentences, Edda 124 (for specimens see lit. 9-23); tvau mál, two sentences; fullt mál, a full period; hér lýkr máli, lúka heilu máli, a sentence closes; annat ok þriðja vísu-orð er sér um mál, ok er þat stál kallat, of the intercalary sentences in poetry, Edda 125; þeir kölluðu at hann hafði eigi rétt ort at máli, Fms. v. 209; samhljóðendr megu ekki mál eðr atkvæði göra einir við sik, Skálda; hér er mál fullt í hverju vísu-orði, Edda; Skáldskapar-mál, poetical diction, id.; bragar-mál, id., 124. 7. mál is the name of old songs containing old saws or sentences, such as the Háva-mál; as also of poems in a dialogue (mál); all such poems were in a peculiar metre called mála-háttr, which is opposed to the epic kviðu-háttr, thus, Grímnis-mál, Vafþrúðnis-mál, Alvís-mál, Hamðis-mál, Hákonar-mál, Eiriks-mál; in some instances the name has been applied erroneously, e.g. Atla-mál; the Rígs-mál is a name given in modern times, the old name was Rígs-þula.

B. As a law phrase, with the notion of public speaking, action, or the like: 1. a suit, action, cause; hefja mál á hendr e-m, Fms. vii. 130; hafa mál á höndum, Grág. i. 38; sókn skal fyrr fara fram hvers máls en vörn, nema þat sé allt eitt, ok sé þat annars máls sókn er annars er vörn, 59; Njáll nefndi vátta ok sagði únýtt málit, Nj. 36; ekki á Bjarkeyjar-réttr á því máli at standa, Fms. vii. 130; þeir veittu Gizuri hvíta at hverju máli, Nj. 86; báru þeir kvið um mál Otkels, 87; færa mál fram at dómi, Grág, i. 135; sækja mál, to prosecute, Nj. 86, 99; sækja mál lögliga ok réttliga, Fms. vii. 133; Gunnarr sótti málit þar til er hann bauð til varna, Nj. 36; en um tólf mánuðr stendr þeirra mál, the case stands over for twelve months, Grág. i. 143; sækja mál á þingi, Nj. 36; færa vörn fyrir mál, 87; mál kemr í dóm, Glúm. 365; höfða mál, to institute a suit, Grág. i. 142; búa mál, to prepare a suit, of the preliminaries, Glúm. 365, passim; leggja mál undir e-n (as umpire), Nj. 105; hafa sitt mál, to get one's verdict, win the suit, passim; vera borinn máli, to be cast, convicted, N.G.L. i. 122: to be beaten, get the worst, passim: vígs-mál, legorðs-mál, fé-mál, etc. 2. an indictment, charge;þá eru þeir varðir máli ef þeir fá þann bjargkvið, Grág. i. 54; ok versk hann þá málinu, 317; at upp skyldi vera rannsókn en þau ór málinu ef hann hittisk eigi þar, Ld. 44; ek vil svara því máli, I will answer that charge, Nj. 99; ok bað Sigurð Hranason svara þar málum fyrir sik, Fms. vii. 130; á hann kost at láta varða skóggang eða görtæki, ef hann vill til hins meira máls færa ok skal hann stefna ok láta varða skóggang, Grág. i. 430; hann spurði alla ena beztu menn, hvert mál þeim þætti Gunnarr eiga á þeim nöfnum fyrir fjörráðin, Nj. 105; leynd mál, hidden charges, Grág. i. 362. 3. procedure, order; at alþingis-máli réttu ok allsherjar-lögum, Nj. 87: pleading, enda er svá sem þeir mæli eigi þeim m&aolig-acute;lum nema þeir vinni eiða at, Grág. ii. 342. 4. stipulation, agreement; mál meginlig, Vsp.; bregða máli, Grág. i. 148; ok skilja þeir eigi þat mál görr, en svá, 136; nema þau vili annat mál á göra, 336; en ek skal lauss allra mála ef hann kemr eigi svá út, Ísl. ii. 217; skulu þeirra manna mál standask, Grág. i. 296: engagement, ok vitja málanna fyrir hönd okkra beggja, Fms. xi. 104. 5. transactions; en hvert sem at þessum málum var setið lengr eða skemr, Ld. 22. 6. a case; lá ek þá í vöggu er þær skyldu tala um mitt mál, Fas. i. 340; mál hans stendr í miklum háska, Mar.; en þó skaltu svá um þitt mál hugsa, ... at þá munt þú skamt eiga úlifat, Nj. 85; at hvárir-tveggju hafi nakkvat síns máls, Jb. 12; þat er mál Sigurðar konungs at mæla til Inga konungs, Fms. vii. 221; festi járnburð, at svá skyldi sanna mál hans, 230; honum eirir ílla ef hann hefir eigi sitt mál, Ísl. ii. 237; þá skal sá þeirra hafa sitt mál er eið vill at vinna, Grág. i. 393; Þórólfr bað Ölvi byrja mál sitt við konung, Eg. 62; at vit fáim rétt af þessu máli, 40; flytja mál sitt, Ld. 180; muntú mér verða at trúa til málanna þinna allra, Fms. xi. 104; allir er eiðsvarar erut við þetta mál, Nj. 192; eiga síðan allt mitt mál undir yðr fóstbræðrum, Fas. ii. 532; þetta mál var við Jórunni rætt, Ld. 22; þykki mér nú vandast málit, Nj. 4; svá er mál með vexti, the case is this, Lv. 43, Fas. iii. 59;