This is page 449 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

NÁTT -- NE. 449

after death, as opp. to Val-höll, the hall of the slain, Vsp. 44; Nástrandir, Edda.

NÁTT, f. the night, and náttar-, see nótt.

nátta, að, to pass the night: subj. nætti, þat er mitt ráð að vér nættim þar, Fms. iii. 74. II. to become night, grow dark; tók þá at nátta, Hkr. ii. 373; ok er náttaði, Ó. H. 224; til þess er náttar, Ísl. ii. 157; tekr at rökkva ok nátta, Sks. 219. III. impers. one is benighted; þótt þik nátti, Fas. i. 171, Mar.; hann var þar náttaðr, Str. 45.

nátt-björg, f. a night's lodging, Grág. i. 299.

nátt-blindr, adj. blind in the dark.

nátt-ból, n. nigbt-quarters, Edda 29, Fms. i. 11, vi. 135, Eg. 719. náttból-staðr, m. id., Fb. ii. 380.

nátt-drykkja, u, f. a night-bout, Hom. 144, Barl. 137.

nátt-dögg, f. night-dew, Gtsp.

nátt-fall, n. 'night-fall,' dew.

nátt-farar, f. pl. night-wanderings, Sturl. i. 147, Fms. vii. 126.

nátt-fari, a, m. a night-traveller; fara dagfari ok náttfari, to travel day and night, Fms. i. 203, ix. 513, v. l.

nátt-fasta, u, f. a night-fast, K. Þ. K. 108, 122, Hom. 73.

nátt-fugl, m. a night-bird, Lat. noctua, Stj. 16.

nátt-förull, adj. strolling in the night (all-n.)

nátt-geta, u, f. = náttgisting, D. N.

nátt-gisting, f. = nætrgisting, night-quarters, Bs. ii. 32, Þiðr. 230.

nátt-hrafn, m. a night-raven, night-jar, Stj. 86.

nátt-langt, n. adj. for a night, Eg. 417, Edda 33, Ld. 196, Fms. viii. 91.

nátt-laukr, m. a kind of leek, Pr. 471.

nátt-leikr, m. night-games (attracting evil spirits), Fs. 143 (174), cp. Ísl. Þjóðs. ii. 7, 8 (Dansinn í Hruna).

nátt-lengis, adv. = náttlangt, Grág. ii. 137.

nátt-ligr, adj. nightly, nocturnal, Sks. 42.

nátt-mál, n. 'night-meal,' taken as a point of time, about nine o'clock P. M., answering to dagmál (q. v.) in the morning; ok er komit var at náttmáli, Fms. viii. 89; nónhelgan dag til náttmáls, Grág. i. 143; þeir koma þar fyrir náttmál, Nj. 197, v. l. (matmál Ed. less good); kom þar eldr í bæinn um náttmál, Bs. i. 78: in mod. usage only in plur., líðandi náttmál, jöfnu-báðu miðaptans og náttmála (= half-past seven o'clock P. M.) COMPDS: náttmála-skeið, n. the hour of night-meal, Sturl. iii. 71. náttmála-varða, u, f. a pyramid or column on the horizon, intended to shew the hour of n. by the sun's position relatively to it, Þórð. 58.

nátt-messa, u, f. a night-service, K. Þ. K. 70, Hom. 41.

nátt-myrkr, n. the darkness of night, Orkn. 110, Hkr. i. 299, Sturl. ii. 231, Fms. ii. 185.

nátt-serkr, m. a night-shirt, Fms. vii. 271, Sturl. iii. 189.

nátt-seta, u, f. 'night-sitting,' late hours, Fms. vii. 126, xi. 425.

nátt-setja, t, to keep lyke-wake, watch a corpse by night (referring to the old lyke-wake), Fms. vii. 251, ix. 480, Fær. 198, Hkr. ii. 228.

nátt-setr, n. the keeping a lyke-wake, of a priest; sitja þar at náttsetri, syngja yfir líki ok fylgja því til grafar um morguninn, N. G. L. i. 390.

nátt-sól, f. the midnight sun, MS. 732. 5, 6, Rb. 454, 472, Róm. 206: as a nickname, Nj. 89.

nátt-staðr, m. night-quarters, Edda 28, 48, 72, Eg. 299, Grág. i. 153. náttstaðar-vitni, n. a witness about n., Js. 41.

nátt-stefna, u, f. a night-meeting, Fms. ix. 254.

nátt-sæta, t, = náttsetja; náttsæta lík, Dropl. 26, Ó. H. 139.

nátt-sæting, f. = náttsetr, N. G. L. i. 347: nátt-sæti, id., v. l.

nátt-söngr, m. a night-service in church, Bs. i. 172, Fms. vi. 303, Sturl. i. 25, MS. 655 xi. 4.

nátt-ugla, u, f. a night-owl.

nátt-urðr and nátt-verðr, m., nótturðr, Greg. 28, 74; [Swed. natt&dash-uncertain;värd; Dan. nadver] :-- a 'night-meal,' supper; fara til náttverðar, Fms. i. 209 (as also Hkr. and Fb. l. c.); fyrir náttverð ok eptir, Fms. x. 331; gefa náttverð, K. Þ. K. 108; ala prest at dagverði ok náttverði, 50; búa til nátturðar, Edda 29; settisk Þórr til náttverðar ok þeir lagsmenn, 28; af því er samkunda Guðs köllut n UNCERTAIN tturðr heldr en dögurðr, Greg. 28; er eigi sá beini beztr, at yðr sé borð sett ok gefinn náttverðr, ok síðan fari þér at sofa, Eg. 548; suppers are also meant by the meals in the poem Rm.; náttverðar dvöl, stopping for supper, Hkr. ii. 373. COMPDS: náttverðar-eldi, n.; ala e-n náttverðareldi, to give supper to a stranger, Grág. i. 454. náttverðar-mál, n. supper-time, Sturl. i. 147, (spelt n UNCERTAIN tturðar-mál, Greg. 74.) nótturðar-tíð, f. supper-time, Greg. 28. For the Holy Communion the Swed. use nattvärd, Dan. nadver (cp. Germ, abendmahl), but Icel. call it kveld-máltíð (q. v.), not náttverðr.

náttúra, u, f. [from Lat. natura], nature; eptir boði náttúrunnar, Fms. i. 104; sjálf náttúran, Stj. 177; náttúran sjálf en fyrsta móðir vár, Mar. II. (supernatural) virtue, power, 544. 39; svá hefir hann mikla náttúru með sér, Nj. 44; fylgði þessu n. mikil, Fms. xi. 128; ef þú lætr þessar náttúrur fylgja, Fas. ii. 529. III. natural quality; náttúra jarðar, Edda (pref.); er kunni náttúru allra strengleikja, Str. 67 :-- nature, disposition, bera náttúru á e-t, Bárð. 167; hafa náttúru til e-s, to have inclination towards, passim :-- potency, náttúru-laus, impotent. IV. in plur. spirits, powers; margar þær náttúrur hafa nú til sótt er áðr vildu við oss skiljask, ok enga hlýðni oss veita, Þorf. Karl. 378. COMPDS: náttúru-bragð, n., Lat. indoles, natural character, Mag. náttúru-gjöf, f. a natural gift, Stj. 70, 254, Edda (pref.) náttúru-gripr, m. an object possessed of virtue, Bs. ii. 139. náttúru-grös, n. pl. herbs possessing virtue. náttúru-lauss, adj. without virtue, Konr. 20: impotent. náttúru-lög, n. pl. the law of nature. Mar. náttúru-steinn, m. a stone possessing virtue, Pr. 423, Karl. 119, 178. náttúru-vani, a, m. habits, Stj.

náttúraðr, part. having such and such virtue, Stj. 84, Bs. ii. 55: given, inclined to, n. fyrir e-ð, mod.

náttúrliga, adv. according to nature, properly, Bs. i. 221, Fms. i. 102, Mirm. ch. 14, Skálda 176 :-- of course, (mod.): (? from Germ, naturlich.)

náttúrligr, adj. proper, natural; n. dagr, the natural day, Stj., Rb. 476: natural, carnal, H. E. i. 523.

nátt-vaka, u, f. a night-wake, night-watch, sitting up at night, Hom. 36 :-- of a lyke-wake, alla þjónustu skal hann veita mót tíund nema náttvöku, N. G. L. i. 347.

nátt-veizla, u, f. a night-banquet, Thom.

nátt-víg, n. a putting one to death during the night, which was regarded as murder, see the remarks s. v. morð, Eg. 416, Fas. ii. 400.

nátt-þing, n. a night-meeting, 625. 165, Orkn. (in a verse); opp. to dagþing, q. v.: meetings during night were not thought proper.

náungi, a, m. a neighbour; ef maðr kennir náunga sinn þann er upp er grafinn, N. G. L. i. 345. 2. in an eccl. sense as rendering of the Gr. GREEK GREEK, elska skalt þú náunga þinn svo sem sjálfan þig, Matth. xix. 19, Luke x. 27; hver er þá minn náungi ? 29, 36, N. T., Pass., Vídal. passim. II. ironic., as a fisherman's term, the barrel containing their drink is called náungi; í þrautunum það er plagsiðr náungann að núa í krít, Snót.

náungr, m., older form = náungi, also contr. and with umlaut caused by the following u, nóngr, acc. n UNCERTAIN ng, Greg. 21; náungr annarr, Akv. 9; þá talaði hverr við sinn náung, Stj. 66; Guðs ást ok náungs, 677. 3; skunda at hjálpa náungi þínum í hans þurft, Stj.

NE or né, a negative conjunction. The Goth. makes a distinction between ni = A. S. ne, O. H. G. ni; and the compound particle nih, from ni + the suffix uh, O. H. G. noh, Germ, noch, Lat. nec, of which Icel. né is a contr. form; etymologically, therefore, the single particle ought to be written ne and the compound né; but this distinction is not made. The particle ne is not found out of composition except in ancient poetry; it is found as a prefix in the compounds neinn, nekkverr, nema (q. v.), qs. ne-einn, ne-hverr, ne-ifa.

A. The single particle, not: 1. with a verb, sól þat né vissi, máni þat né vissi, stjörnur þat né vissu, Vsp. 5; óð þau né höfðu, 18; löst né vissi, Skv. 3. 5; né fá, Hm. 92; finna né máttu, 46; ek né kunna, 11; né þat máttu, Hým. 4; né sváfu, Þd. 6 :-- with subj., út þú né komir, Vþm. 7 :-- ef né, if not, unless, were it not that . . .; ef þú geldr né værir, Hkv. Hjörv. 20; ef þú sverðs né nytir, Fm. 29 :-- with a double negation, svá at mér mann-gi mat né bauð, Gm. 2; aptr né komið, 20; ef föður né áttað, Fm. 3; hví né lezkaðu, Ls. 47; né máttuð, Kormak; né hlöðut, Vellekla; þar er hrafn né svalt-a, Ó. H. (in a verse); sofa þeir né máttuð, Gkv. 2. 3 :-- the negation is understood, niðjar hvöttu Gunnar né náungr annarr, rýnendr né ráðendr, né (nor) þeir er ríkir vóru, Akv. 9, 2. used to begin a verse or sentence in a running narrative, answering to ok (which see A. III); né hamfagrt höldum þótti skáldfé mitt, Ad. 7; né þat máttu, Hým. 2; né hann konu kyssa görði né (nor) . . ., Skv. 3. 4; né ek þat vilda at mik ver ætti, 35; né djúpakorn drápu, Þd. 10. II. with an adverb or noun; né sjaldan, not seldom, Fms. xi. 198 (in a verse); né allvel, not over-well, Skv. 1. 49; gumnum hollr né gulli, fond of men not of gold, Hkr. i. (in a verse). 2. but esp. in né einn, not one, none (cp. Early Lat. noenus = ne unus), also not any; lifa þeir né einir, Gkv. 3. 5; né einu sinni, not once, Fms. xi. 13; kvaðsk eigi muna at hann hefði heit strengt né eins, 112; hann lét þá af at eggja konung á né eina herferð, vii. 28; vórum vér ekki mjök við búnir við né einum lífriði, iv. 73; né eina sekð, Grág. i. 136; né eitt úhreint, Stj. 409; allir duldu at né eitt vissi til Hrapps, Nj. 133; eigi finnsk sá né einn, Fas. i. 243; eigi né eins staðar, not anywhere, Stj. 618; eigi vill hann at né einn tortryggi, Hom. (St.); eigi . . . at ek hafa né eina manns konu tekit, Þorst. Síðu H. 5; hann fyrir-bauð né einum leikmönnum, at . . ., Bs. i. 702. 3. in composition in ne-kkverr and n-ema, q. v.

B. The compound particle né preceded by a negation, neither . . . nor, not . . . nor, as a disjunctive copula between two nouns or sentences; at þú gáir eigi þings né þjóðans mála, Hm. 115; skósmiðr þú verit né skeptismiðr, 127; óð þau né (not) áttu, lá né (neither) læti né (nor) litu góða, Vsp. 18; svefn þú né (not) sefr né (nor) um sakar dæmir, Skv. I. 29; varat harm yðr um likr, né . . ., 36; vilkat ek mann trauðan né torbænan, 49. 2. in prose; þú skalt þá eigi með örum raufa né sverði slá, Stj. 620; höggormr hefir þar eigi vist né froskr, né ekki (nor any)