This is page 453 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

NEMA -- NESNÁM. 453

nesnám, Fms. iv. 229, (see nesnám, landnám) :-- in a lawful sense, nema land, to take possession of a land, as a settler (landnám II); hann nam Eyjafjörð allan. 3. nema e-n e-u, to bereave one of a thing; nema e-n höfði, aldri, fjörvi, Gkv. 2. 31, 42; verða ek á fitjum þeim er mik Niðaðar námu rekkar, Vkv.; hví namtú hann sigri þá ? Em. 6; sigri numnir, Fms. xi. 306 (in a verse); numinn máli, bereft of speech, Geisli 34; fjörvi numna, life-bereft, Eb. (in a verse); hann lá þar lami ok öllu megni numinn, Hom. 116; þar til er lands-menn námu þá ráðum, used force, coerced them, Bs. i. 24; ríkir menn verða þá ráðum nomnir, Hom. 100; ef hann vill eigi nema trúa því, if he will not believe it, N. G. L. i. 88. 4. to reach, touch, hit; í hvítu pilzi, þat var svá sítt at þat nam hæl, Fas. ii. 343; nema hjöltin við neðra gómi, Edda 20; allir þeir sem oddrinn nam, Skíða R. 183; hvárt nam þik eðr eigi! Nj. 97; ok nema hann þar nauðsynjar, at hann má eigi lík færa, and if he is held back by necessity, N. G. L. i. 14, K. Á. 70; þótt þik nótt um nemi, if the night overtake thee, Sdm. 26: hence the saying, láta þar nótt sem nemr, to leave it to the night as it takes one = to take no care of the morrow :-- nema stað, to take up one's position, halt, Nj. 133, 197, Fms. i. 167, vii. 68, Eg. 237. 5. spec. phrases; Kolskeggr nam þar eigi yndi, Nj. 121; ef hann vildi þar staðfestask ok nema yndi, Fms. i. 103 :-- nema staðar = nema stað, Nj. 54, 205, 265, Ld. 104, Stj. 486, Fms. i. 206: of a weapon, hefi ek þat sverð er hvergi nemr í höggi stað, I have so keen a sword that it never stops in its stroke, i. e. it cuts clean through anything, Fas. ii. 535; oddrinn nam í brynjunni staðar, Al. 76; svá at staðar nam (naf Cod. Reg.) höndin við sporðinn, Edda 40; nema hvild, to take rest, Alm. 1; nema veiðar, to take the prey, to hunt, Hým. 1. 6. to amount to, be equivalent to; ef eigi nemr kúgildi, Grág. ii. 233; honum þótti landauðn nema, Íb. 4; það nemr öngu, litlu, miklu, it is of no, of small, of great importance; bríkr þær er greyping hefir numit, Gþl. 345. 7. nema við, to strike against so as to stop, come no further; nam þar við ok gékk eigi lengra, Fms. xi. 278; en gadd-hjaltið nam við borðinu, Eb. 36. 8. metaph. to stop, halt; hér munu vér við nema, Finnb. 236; þar námu þeir Hrafn við í nesinu, Ísl. ii. 266; hann býsk við, ok vill enn við nema, þótt liðs-munr væri mikill, Bjarn. 54; konungr verðr glaðr við er hann skal fyrir hafa funnit þá menn er eigi spara viðr at nema, Al. 46; en ef þat nemr við förinni, at þú þykisk hafa fé oflítið, þá . . ., Ld. 70; er þat úvizka at bera eigi slíkt, ok mun þat eigi við nema, Glúm. 327; at konungr mundi fátt láta við nema, at sættir tækisk, i. e. that he would do anything for the sake of peace, Eg. 210. II. as an auxiliary verb, emphatic, like Engl. do, did, with infin.; Höðr nam skjóta (H. did shoot) . ., sá nam einnættr vega, Vsp. 37; þá nam at vaxa, Hkv. 1. 9; hann nam at vaxa (he 'took to growing') ok vel dafna, Rm. 19; inn nam at ganga, 2; lind nam at skelfa, 9, 35; nam hón sér Högna heita at rúnum, Skv. 3. 14; róa námu ríki, they did row mightily, Am. 35; nam hann vittugri valgaldr kveða, Vtkv. 4; nama Högna mær of hug mæla, Hkv. 2. 15; þat nam at mæla, Og. 9: seldom in prose, ek nam eigi trúa á þat er hann sagði, Post.; Falka hestr Þiðreks nemr þetta at sjá, Þiðr. 117.

B. Metaph. to take in a mental sense or by the senses, to perceive, like Lat. apprehendere, comprehendere, freq. in old and mod. usage: I. to perceive, catch, hear, of sound; en svá mikill ákafi var at hvassleik veðrsins þá er konungr tók at mæla, at varla námu þeir er næstir vóru, Fms. viii. 55; sem þeir vóru langt brottu komnir, svá at þó mátti nema kail milli þeirra ok manna Saul, Stj. 486; þeir skulu svá nær sitjask, at hvárirtveggju nemi orð annarra, Grág. i. 69; engi nam mál annars, Nj. 164; mál nam í milli þeirra, Fms. v. 31; eigi skulu vér þat mál svá nema, we shall not understand it so, Hom. 156. II. to learn; klök nam fugla, Rm.; hann hafði numit svá lög, at hann var enn þriðr mestr laga-maðr á Íslandi, Nj. 164; inir hæstu turnar hafa numit honum at hníga, Al. 90; nú var Þórir þar ok nam þar fjölkyngi, Fb. iii. 245; Óðinn var göfgastr, ok at honum námu þeir allir íþróttirnar, Hkr. i; nema nám, to take in, acquire learning, Bs. i. 92, 127; see nám :-- to 'catch,' learn by heart, þær kváðu vísur þessar en hann nam, Nj. 275; vísur þessar námu menn þegar, Ó. H. 207; en hinn nemi, er heyrir á, Darrl.; Þórdís nam þegar vísuna, Gísl. 33 :-- to learn from, þvar namtu þessi hnæfilegu orð ? nam ek at mönnum . . ., Hbl.; nema ráð, Hm.; menn nemi mál mín ! Ó. H. (in a verse) :-- nema e-t at e-m, to learn something, derive information from one, ek hefi hér verit at nema kunnustu at Finnum, Fms. i. 8; hann nam lögspeki at Þorsteini, Ísl. ii. 205; hann nam kunnáttu at Geirríði, Eb. 44; Glúmr hafði numit þenna atburð at þeim manni er hét Arnórr, Fms. i. 266; en Oddr nam at Þorgeiri afráðs-koll . . ., Ari nam ok marga fræði at Þuríði Snorra dóttur Goða . . . hann hafði numit af gömlum mönnum ok vitrum, . . . eptir því sem vér höfum numit af fróðum mönnum, . . . þótt hverr maðr hafi síðan numit at öðrum, . . . ok hafa menn síðan at þeim numit, Ó. H. (pref.); nemi þér af mér, Fms. viii. 55.

C. Reflex., prop. to take, seize for oneself: 1. to take by force; ef maðr nemsk konu, ok samþykkjask þau síðan, þá . . ., H. E. i. 247. β. to stop; ok hafða ek þat sverð, sem aldri hefir í höggi stað numisk (= numit), Fas. ii. 208; friðr namsk, ceased. γ. to refuse, withhold from doing; hann bað hann eigi nemask með öllu at göra sem bændr vildu, Hkr. i. 142; hverr bóndi er þat nemsk (who makes default), gjaldi . . ., K. Á. 40; þar var kominn fjöldi liðs ór Austr-löndum til móts við hann, ok námusk förina (refused to go) ef hann kæmi eigi, Fb. ii. 71; en ef maðr nemsk leiðangrs-görð, eðr leiðangrs-ferð, þá hafi ármaðr sótt þat fyrr en skip komi á hlunn, . . . at hann hafi leiðangr görvan ok eigi fyrir nomisk, N. G. L. i. 200; en þó vil ek eigi fyrir minn dauða at nemask (disregard) hans orðsendingar, O. H. L. 29. 2. to learn; láttú nemask þat, learn, take heed that, Skv. 1, passim; eptir þetta nemask af aptrgöngur hans, Ld. 54. II. part. numinn, as adj. numb, seized, palsied; hann var allr numinn öðrum megin, ok mátti eigi mæla hálfum munni, Ann.; þá varð ek sem ek væra numinn, Mar.; vera frá sér numinn, to be beside oneself, from joy, astonishment, or the like, cp. the references above (A. 3).

NENNA, t, [Ulf. nanþjan = GREEK; A. S. nêþan; O. H. G. nendian, whence the Germ. pr. name Ferdi-nand = the doughty, striving] :-- to strive, with dat. or infin., but only used in peculiar phrases; nenna e-u or n. at göra e-t, to have a heart, mind for a thing; hann nennti eigi starfi því ok áhyggju, Bs. i. 450; sem synir mínir nenni eigi (cannot bear) þessari kyrrsetu lengr, Ld. 262; mun ek eigi n. öðru (I cannot longer forbear to) en fara í móti þeim, Fb. ii. 41; hann kvaðsk eigi lengr nenna at þola háð ok spott, Ísl. ii. 269; ek nennta at vísu at neyta vápna, 366; þeir nenntu eigi at verja sik, Orkn. 78; ólíkr er Gísli at þolinmæði, þvíat þessu mundu engir nenna at ljá nú gripina, þannig sem hann er áðr beiddr, Gísl. 112; eigi nenni ek (I have no mind) at hafa þat saman at veita Högna enda drepa bróður hans, Nj. 145; slíkar eptir-görðir sem hverr nennti (was minded) framast at göra eptir sinn vin eða náung, Fms. viii. 103; ef nokkorir eru þeir er nenna (who wish) at hverfa aptr til bæjarins, 320; nú nenni ek eigi at vér farim svá halloki, Fær. 228; eigi nenni ek því (I cannot forbear) at marka hann eigi, Fms. ii. 61; Gyrgir nennti eigi (could not bear) brott at fara við lítið fé eðr ekki, 152; Hrafn nennti eigi at starfa, H. would not work, was lazy, vi. 102; whence the mod. eg nenni því ekki, I will not, I am too lazy to do it; þú nennir öngu, tbou art good for nothing! hann er svo latr . . . hann nennir ekki neitt að gera, Grönd. II. spec. usage, to travel, only in poets; nenna víða, to travel wide, Hallfred; nenna e-m á þingi, to go to meet one, join one, Skm.; glaðir nennum vér sunnan, glad we journey from the south, Edda (in a verse); nenna norðr, to journey northwards; nenna þinnig, to fare thither, Lex. Poët.

nenna, u, f. energy, nennu-lauss, adj. listless, idle, Al. 100.

nenning, f. activity, energy, Edda 109, Fms. v. 177 (in a verse), Hom. (St.) COMPDS: nenningar-lauss, adj. slothful, Fms. iii. 158, Fbr. 92 new Ed. nenningar-leysi, n. irksomeness, Grág. i. 301, Róm. 344.

nenninn, adj. active, striving, Sighvat, Lex. Poët., and in poët, compds; fjöl-n., marg-n., doing much good work; þrek-n., doughty.

nennir, m. [prob. an assimilated form, qs. neknir, see the remarks s. v. nykr] :-- the popular name of the nykr (q. v.), Maurer's Volks.

nepja, u, f. [napr], chilliness, bitter cold; en undir birtinguna andar köld nepja frá fljótinu, Od. v. 469.

neppi-liga, adv. [Swed. näppeligen], hardly; n. eðr ekki, Stj. 25; þeim vannsk n., the ends did hardly meet, 195.

NEPPR, adj. scant; ganga neppr níu fet, to walk with pain nine paces, Vsp.; fjör-neppr, scant of life, Fbr. (in a verse); nauð görir neppa kosti, Rkv.

NES, n., gen. pl. nesja, dat. nesjum, [A. S. næs; Engl. ness; Germ. nase; Lat. nasus = nose; as also nös nasar, = the nostrils, are kindred words] :-- a ness projecting into the sea or a lake; undir nesi einu, Nj. 43; nes mikit gékk í sæ út, Eg. 129; nesit þat er fram gékk í sjóinn, Fbr. 89 new Ed.; vatn þat er nes liggr í, Ísl. ii. 345: even of a river (= oddi), Nj. 95, 96; ann-nes or and-nes, q. v.: of a slip of land, búar skulu rétta merki, ok jamna þar nesjum saman, Grág. ii. 262, 263. II. freq. in local names, Nes, in plur. and sing. Nesjum, and in compds, Álpta-nes, Laugar-nes, Langa-nes, Mjóva-nes, Suðr-nes, Norð-nes, Landn., Fms., and map of Iceland; in Norway, Nesjar, f. pl. (see Gramm. p. xxvii, col. 2), whence Nesja-bardagi, -orusta, the battle of N., fought on Palm Sunday, A. D. 1014; Nesja-vísur, a song on the battle of N., Ó. H.: in Scotland, Kata-nes, and Nes, = Caithness, Orkn. passim; austr á Nesjum, Fms. ix. 421, of the coast of Scotland as seen from the Isle of Man; as also in many Engl. and Scot, local names. COMPDS: Nes-hraun, Ness lava, Landn. Nes-menn, m. pl. the men from Nes, Landn. Nes-þjóðir, f. pl. the people of Caithness, Fms. x.

nes-höfði, a, m. a headland, Fms. iii. 44.

nes-konungr, m. a 'ness-king,' a nickname of the old sea kings, who had no lands, but their ships, for a kingdom, Fms. ix. 255; skjótt man eigi vanta annan tíma neskonunga í Noregi ef því skal fram haldask, N. G. L. iii. 33; þá munu margir verða neskonungar brátt, Fms. ix. 255.

nes-nám, n.; nema nesnám, to make a 'ness-raid,' a term used by the old vikings when they landed on narrow headlands and took cattle and provisions by force; nema nesnám ok höggva strandhögg, Eg. 81, Orkn 64, Fms. i. 195.