This is page 454 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

454 NESODDI -- NIÐR.

nes-oddi or nes-tangi, a, m. a point of a ness, Nj. 125, Fms. vii. 361, Fs. 51.

NEST, n., mod. nesti, n. [A. S. nest; Dan. niste] :-- viands, provisions, Lat. viaticum; hann batt nest þeirra allt í einn bagga ok lagði á bak sér, Edda 29; ok vóru á öðrum vistir þeirra bræðra ok ætlaðar þeim til nests, Ísl. ii. 342; skal hann bera, ef hann vill, nest sitt til skips, N. G. L. i. 143; veg-nest, viaticum, Hm. 11; far-nest, q. v.: allit., með nesti og nýja skó, furnished with 'nest' and new shoes. nestis-lauss, adj. without nest.

nesta, t; nesta sik, to provide oneself with food. II. to pin = nista; ok næsti (sic) hann út við borðit, O. H. L. 20.

nest-baggi, a, m. a 'nest' bag, wallet, Edda 29.

nest-lok, n. pl. the 'bottom of the bag;' in the adverb. phrase, at nestlokum, at last, finally, Bs. i. 417 (at nêst lokum Ed.); en at nestlokum sverði höggvinn, Blas. 51; mon ok Goð láta eldinn ganga yfir heiminn at nestlokonom, Hom. (St.); at nestlokum krossfestr, 656 B. 4; at n. vinnr Már á Þórði, Sturl. i. 10: with gen., at nestlokum málsins, 23, v. l.; at nestlokum æfinnar, Hom. (St.)

NET, n., gen. pl. netja, dat. netjum, [Ulf. nati = GREEK; A. S. and Engl. net; Hel. neti; Germ, netz; Swed. nät] :-- a net; tók hann lín ok garn ok reið á möskva svá sem net er síðan, Edda 39 (in the mythical story of the origin of the net as an invention of Loki); ef maðr hittir net í látrum sínum ok sel í, þá á hann net ok svá sel, til hinn leysir landnámi net út, N. G. L. i. 45; nú tekr maðr síld ór netjum manna, ii. 136; leggja net í á, Grág. ii. 350; hvárki net né öngla, K. Þ. K.; netja spell, damage of nets, N. G. L. ii. 136, 137; netja stæði -- netlög. Boldt 134; netja veiðr, a net-haul, id.; ríða net, to make a net; drag-net, a drag-net, draw-net; lag-net, a lag-net; slag-net, a casting-net, for catching birds :-- metaph., net lifrar = reticulum jecoris, Stj. 310. Exod. xxix. 13, 22.

net-flár, f. pl., and net-kubbar, m. pl. the quills of a net.

net-háls, n. the neck or throat of a net, Post. 656 C. 5.

netja, að, to net, catch: metaph. netjaðr, netted, entangled, Fms. x. 404; allri skurðgoða villu er hann hefir yðr í netjað, i. 282; er hann nú svá í netjaðr ást hennar, Str. 24 :-- reflex., netjask í bandi, H. E. i. 238, Str. 9.

netja, u, f. the net-like caul of fat enclosing the stomach of animals, Lat. omentum, Stj. 250, Sks. 129, and in mod. usage.

net-lagnir, f. pl. places where nets are spread.

net-lög, n. pl. 'net-layings', i. e. the right of laying nets in certain waters; hann skyldi rýma netlögin fyrir þeim, Fs. 35; kirkja á selveiði við Eiðsker ok tvau netlög, Vm. 57; menn eigu at veiða fyrir útan netlög at úsekju, Grág. ii. 358.

net-næmr, adj. that may be caught in a net; netnæmir fiskar, Grág. i. 149.

net-röst, f. = netlagnir, on the sea, D. N. ii. 4.

nettr, adj. neat, handsome, (mod. and for.)

net-þinull, m. the upper net-line, bordering the net, Edda 39.

NEYÐ, f. need, distress, Hkr. iii. 288, Stj. 182, 213; this form is very freq. in mod. usage, esp. in hymns, Vídal., the Bible, instead of the older nauð (q. v.), e. g. Pass. 41. 1. COMPDS: neyðar-kostr, m. a dire choice. neyðar-úrræði, n. pl. dire expedients.

neyða, d, [nauð], to force, compel; neyða e-n til e-s, Grág. i. 306, O. H. L. 41; ek þykkjumk þó mjök neyddr til hafa verit, Nj. 88; þeir neyddu hann og sögðu, Luke xxiv. 29, passim in mod. usage: to subdue, hann neyddi útrú Gyðinga, Hom. 42.

NEYTA, t, [nautr, njóta; Germ, nätzen; A. S. notian; Old Engl. and Scot, note], to use, enjoy, with gen. or absol.; neyta fjár-nytjar þeirrar, to use the milk, Grág. i. 428; koma mun þar at vér munum þess n., Nj. 232; þeim er neytti eðr njóta þyrfti þessa vættis, 238; ok svá allra gagna til at neyta, Grág. ii. 81; þar er menn selja hross sín til geymslu á alþingi at lögmáli, skal sá, er við hefir tekit, at engu neyta, 140; nefnir hann sér vætti þat at lögum, at njóta ok neyta, ii. 79. 2. to consume; neyta matar, to eat, Gísl. 16; at neyta þeirra kykvenda allra er nú eru æt kölluð, Ver. 9; hvers hann hafði neytt ok hvers úneytt, Grág. i. 155. 3. with acc., (less correct and prob. a Norwegianism); vápn, má þau vel neyta á skipi, they may well be used in ships, Sks. 388 B; er alla penninga sína neyta upp (consume, waste) í ofáti ok ofdrykkju, Skálda 208: to eat, skulut þit alla hluti neyta, Sks. 500 B; fyrir því at þú neyttir kviðjaðan ávöxt jarðar, 548 B :-- with dat., in translations influenced by the Lat.uti with abl., neytti hann ílla frjálsu sjálfræði, Mar.; valdsmenn þeir er ílla neyta sínu valdi, Stat. 272. 4. with prep.; neyta af e-u, to eat of it; neyt af því opt, Pr. 472; af því bauð hann okkr ekki neyta, Sks. 504. II. reflex, to be consumed; eyðask ok upp neytask, Stj. 154.

neyti, n. [nautr], fellowship, mateship, a company; neyti eru nítján menn, nineteen make a company, Edda 208; bera vætti með neyti þat (with other fellow-witnesses) er ek fæ þér til, Grág. ii. 54; leysa þann kvið af hendi þegar er þeir hafa neyti at, i. 54: esp. in compds, mötu-neyti, föru-n., ráðu-n., lögu-n. (q. v.), etc. 2. use; hafa jarðkost fjallanna ok þó neyti (= not, q. v.) af sjónum, Fs. 20. II. [naut], cattle, in compds, kú-neyti, blót-n., ung-n., q. v.

neyting, f. the using a thing, tasting, neytingar-vatn, n. water for domestic use, Gísl. 28, (mod. esp. of drinking water, opp. to water for washing.)

neytr, adj. good, fit for use; vápn þat er neytt sé, Grett. 99 A; hesta alla þá er neytir eru, Sturl. iii. 237 :-- neytr at e-u, good for something, at hví neyt sé, for what they are useful, Grág. ii. 266; n. til e-s, andvana lík til einskis neytt, Pass. 4. 23: of persons, good, useful, Kolbeinn féll ok margrir aðrir neytir menn, Bs. i. 141.

neyzla, u, f. a using, consuming, Barl. 14, 23. COMPDS: neyzlu-grannr, adj. one who requires little nourishment; hann er n., opp. to neyzlu-frekr. neyslu-salt, n. common salt, Gþl. 430. neyzlu-vatn, n. = neytingarvatn.

nezla or nestla, u, f. [nisti], a loop to fasten a cloak or the like, Þorf. Karl. ch. 7: mod. hnezla or hnesla, passim.

neztr = neðstr, see neðri, Barl. 155, passim.

NIÐ, f., pl. niðar, N. G. L. i. 29; dat. pl. niðjum, Vsp. 6 (later niðum); the gender is seen from the pl. niðar (l. c.) from the compd niðar- below, as also from the provinc. Norse and Swed. near; [Swed. nedar; Dan. næ; Ivar Aasen near] :-- the wane of the moon, when there is 'no moon;' it is in use in Sweden and Denmark, but now obsolete in Iceland, except in the compd niða-myrkr, qs. niðar-myrkr; in old writers esp. in the allit. phrases, ný ok nið, full moon and no moon, Vþm. 25; Máni stýrir göngu tungls ok ræðr nýjum ok niðum, Edda 7; um ny hit næsta ok niðar (acc. pl.), N. G. L. i. 29; nótt með niðum, Vþm. 24; nótt ok niðjum (i. e. niðum) nöfn um gáfu, Vsp. 6; máni, ný, nið, Edda 76: poët., niða borg = the heaven, Skálda (in a verse). COMPDS: Nlða-fjöll, n. pl. a mythical local name, Vsp. niða-myrkr, n. ' nið-mirk,' pitch darkness and no moon; þeir höfðu skriðljós með sér, en niðamyrkr var úti, Ó. H. 71, Fms. ii. 5; n. var á, Eg. 216, 235, Fms. viii. 429: the word is now used without thinking of the moon, simply = pitch darkness; also kol-niðamyrkr, coal-pitch-dark.

niða, að, = gniða (q. v.), to rub, Grett. 151 A: to murmur, of water.

nið-gjöld, n. pl. weregild after the slaughter of a relative or the weregild payable to the more distant relatives of the slain, opp. to the höfuðbaugr; or even simply = weregild, gjalda hinn vegna niðgjöldum, Grág. ii. 63, 79; skal þessa menn alla gjalda niðgjöldum, 131; þá menn alla skal jamt aptr gjalda niðgjöldum, sem þeir sé vegnir, þótt þeir lifi, svá er mælt, at þat sumar skal niðgjalda heimting upp hetja, er . . ., Grág. ii. 185; gjaldi sendimenn konungs niðgjöldum, Eg. 575, v. l.

Niði, a, m. the name of a dwarf, from nið (no moon), Vsp., Edda (Gl.)

niðjungr, m. = niðr, a son, relative, Rm. 38, Lex. Poët. :-- the name of a dwarf, from nið, f. (q. v.)

nið-kvísl, f. the lineage of agnates, Ýt.

nið-myrkr, n. = niða myrkr, Gkv. 2. 12, Fær. 171, Sks. 202, Orkn. 110 (v. l.), 432, Gísl. 60.

niðr, m., better gniðr, [from gniða], the murmur of running water, of a brook, stream, ár-niðr, lækjar-niðr, prop. the wearing of the water against the pebbles at the bottom; the word is very freq. in mod. usage.

NIÐR, m. some of the cases of which are taken from niðr (gen. niðs), some from a supposed niði (gen. niðja); from the former are nom. niðr, acc. nið, gen. niðs; from the latter, the plur. niðjar, niðja, niðjum; an acc. sing. niðja also occurs, Ó. H. (in a verse), as also gen. sing, niðja, Bragi; cp. also langniðjar: [Ulf. niþjis = GREEK] :-- a son, and hence of any kinsman, a descendant; nema reisi niðr at nið, man after man, Hm. 71; Börs niðr, the son of B. = Odin, Eg. (in a verse); Fjölnis niðr, Yggs niðr, the son of F., of Ygg, Ýt. 6, Fagrsk. (in a verse); Ása niðr, the scion of the A., Ht.; sjávarniðr, the sea's kinsman = fire, Ýt. 4. II. in the law it seems to mean distant relatives (cp. Grág. i. 171 and 237), which is confirmed by the use of the word in the early Swed. niþ, and in niþararf, which, according to Schlyter, means devolution to distant relatives; niðr would therefore answer to mod. Icel. útarfar, as opp. to frændr: it occurs chiefiy in the allit. phrase, inn nánasti niðr, the nearest nið, Grág. i. 171, 175; til ens nánasta niðs, 237; nú lifir ekki þeirra manna, þá skal taka inn nánasti niðr frjáls-borinna manna ok arfgengr, 171; þá eigu þau í föður-ætt at hverfa þar til þau eru sextán vetra, en síðan til ens nánasta niðs, 237; tvá nánustu niði, N. G. L. i. 56; cp. næsti na-nithi in early Dan. law; biðja griða nás nið eðr nefa, Grág. ii. 20.

NIÐR, adv. [A. S. nider; Scot, neth; Germ. nieder; Dan. neder; but not in Goth., for Ulf. renders GREEK by dalaþ] :-- down; lúta niðr, to 'lout low,' bow down, Fms. i. 159; falla niðr, to fall down, Nj. 9; falla dauðr niðr, Fms. xi. 145; setjask niðr, to sit down, Nj. 3; færa korn niðr, to sow corn, 169; setja niðr lík, to bury, H. E. i. 491, Fms. iv. 110, x. 406; leggja niðr, to lay down; drepa niðr, to cut down, slaughter, vii. 243; færa niðr, to put doiun, Ld. 168; svelgja niðr, to swallow down, Pr. 475; renna niðr, id. 2. of direction without motion; hamrar eru upp ok niðr frá hellinum, niðr frá Mælifelli, Landn. 71, Fbr. 91 new Ed.; hann hefir upp líking manns, en niðr dýr, Best. 47 :-- with motion, niðr á jörð, Stj. 218; fara niðr á Egiptaland, down to Egypt (from Palestine), Stj. 162, 215. II. metaph.,