This is page 460 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

460 NÝRA -- NÆR.

vígðr, newly ordained or consecrated, Bs. i. 131, Ld. 230, Fms. ix. 413; ný-andaðr, ný-dáinn, ný-látinn, ný-dauðr, -fallinn, -drepinn, newly dead, Fms. xi. 308, Fas. i. 57, Glúm. 392, Fbr. 115, Mar.; ný-kominn, just come, Orkn. 450, Fms. i. 27, x. 118, Eg. 14; ný-farinn, ný-genginn, ný-sigldr, ný-riðinn, ný-hlaupinn, having newly gone, parted, sailed, ridden away, Landn. 84, Fms. ii. 278, viii. 350; ný-háttaðr, ný-sofnaðr, ný vaknaðr, newly gone to bed, to sleep, just awake, v. 105, Orkn. 212 Fas. ii. 411; ný-staðinn upp, having just risen; ný-seztr, having just sat down; ný-klæddr, just dressed, Hkr. iii. 128; ný-görr, newly made, Sturl. i. 121, Bárð. 168; ný-fenginn just recovered, Fms. x. 387; ný-brotinn, fresh broken, 623. 20; ný-gefinn, newly given, Eg. 174; ný-fundinn, just found, discovered, Stj. 650; ný-tekið, just received, Eg. 478, Fms. vii. 60; ný-misst, ný-tapaðr, newly lost; ný-liðinn, just past, Greg. 82; ný-byrjaðr, just begun; ný-lokinn, ný-endaðr, just finished, just done, Rb. 56; ný-lagðr, new-laid, Bs. i. 346; ný-búinn, just done; ný-mæltr, newly spoken, Fas. iii. 75; ný-tekinn, fresh taken, Eg. 478, Fms. vii. 60; ný-dubbaðr, new-dubbed, Al. 7; ný-nefndr, newly named, Bs. i. 699; ný-spurt, newly heard, Fms. i. 213; ný-orðinn (ný-skeð), having just happened, Bs. i. 469, Fms. viii. 5; ný-ortr, ný-ritaðr, ný-skrifaðr, newly composed, written, Glúm. 384; ný-sagðr, ný-talaðr, newly said, reported, Bs. i. 768; ný-greindr, id., 700; ný-vaxinn, Landn. 190; ný-runninn, ný-sprottinn, newly grown, Str. 49, Stj. 290; ný-bræddr, fresh tarred, Fms. viii. 383, xi. 437; ný-birktr, new-barked, of trees; ný-blæddr, new-bled, Orkn. 460, Symb. 29; ný-klipptr, new-shorn, Mart. 123; ný-markaðr, of sheep, Lv. 48; ný-saumaðr, fresh sewn, Orkn. 182; ný-sopit, having just sipped, Fbr. 214; ný-kefldr, newly gagged, of lambs, Eb. 244; ný-skorinn, new-cut, Eg. 516, Fms. iii. 114; ný-sleginn, new-mown, Str. 45; ný-soðinn, fresh cooked, Fas. ii. 232; ný-bakaðr, new-baked, Stj. 121; ný-þveginn, newly washed; ný-litaðr, fresh dyed, Blas. 45, Bs. i. 446; ný-þaktr, new-thatched, Fms. v. 331; ný-hvattr, new-whetted, Bjarn. 65; ný-karinn, new-polished, Fas. iii. 635; ný-bygðr, new-built; ný-þelaðr, refill nýþelaðr, a carpet with the nap on, i.e. not worn, not threadbare, Dipl. v. 18; ný-leitað, Grett. 111 A; ný-legit, Bs. i. 189; ný-rekit, Hrafn. 8; ný-skilizt, hafði hann nýskilizk við Túnsbergs menn, he had newly parted with them, Fms. viii. 408, v.l.

NÝRA, n., pl. nýru, gen. nýrna; [Scot. neirs; Germ. nieren; Dan. nyre; Gr. GREEK] :-- the kidneys, Stj. 310, passim: poët., haf-nýra, a pearl, Lex. Poët. COMPDS: nýrna-mör, m. kidney fat, in beasts. nýrna-verkr, m., medic. 'kidney -work,' pain in the kidneys, Ann. 1426.

ný-ráðliga, adv. oddly, queerly, Gísl. 142.

ný-ræði, n. pl. new counsel, Hrafnag. 22.

NÝSA, t, mod. form hnýsa, see introduction to letter H (B. II. 2. γ); [akin to njósn] :-- to pry, enquire; nýsta ek niðr, Hm. 140; svá nýsisk fróðra hverr fyrr, 7; nýsumk hins, ok hygg at því, Stor. 13: mod. hnýsa, forvitnin holdsins hnýsir þrátt í Herrans leyndar-dóma, Pass. 21. 2. II. reflex., hnýsast í e-ð, to pry into; hnýsast í bréfið, to pry into a letter; hence hnýsinn, adj. curious, in a bad sense; hnýsni, curiosity.

ný-smíði, n. 'new smith's work,' the work of a beginner.

ný-snævi, n. fresh snow, Eg. 544, Háv. 47.

ný-stárligr, adj. (-liga, adv.), new, unusual.

NÝTA, t, [njóta], to make use of; ek ætla at þú nýtir eigi boga minn, thou canst not wield my bow, Fms. vii. 120: absol., ok frétti Þorstein, hvárt þá mætti svá nýta, he asked Th. if that would do, Ísl. ii. 207; skulu vér bræðr búnir ok boðnir til slíks sem þér vilit okkr til nýta, Eg. 50; ekki nýtir þú hér af, Edda 32; eigi munu þit lengr nýta hvárt af öðru, enjoy one another, Sturl. i. 96; þau Sigríðr nýttu eigi af samförum, lived unhappily together, 116; vóru þau í Reykjaholti lengstum, þvíat ekki nýtti af henni um samvistir ef þau vóru eigi þar, ii. 48. 2. to eat, consume; þat er rétt at nýta svín, K.Þ.K.; nú nýtir hann sér nyt fjár þess, Grág. i. 428; ef hann nýtir sér fuglinn, ii. 346; nýta fæzlu, Anecd., N.G.L. i. 342. II. metaph. to use, bear, endure; údaunn svá mikill at menn þóttusk varla mega nýta at sitja yfir henni, Bs. i. 178; þóttusk menninir eigi nýta at vera hjá honum, Hom. (St.), of Job; jaxlinn varð svá sárr, at hann þóttisk eigi nýta mega at láta tunguna við koma, Bs. i. 195; ú-nýta, to destroy, N.G.L. i. 342. III. reflex. to avail; þetta má eigi nýtask, Sturl. i. 148; en þetta eitt mál nýttisk (succeeded) þat er í dóm var lagt, 31. β. = nytjask, to yield milk; ok er konur hafa mjólkat, segja þær aldrei jafnílla nýzk (nytjask?) hafa, Ísl. ii. 181. 2. part. nýtandi. fit to be used, Fms. vi. 422, Fb. i. 168: worthy, nýtandi menn = nýtir menn, xi. 80: eatable, N.G.L. i. 341 :-- part. pass., hafið þér enn framar nýttar en gefnar vóru, Fms. x. 7.

nýti-ligr, adj. useful, fit to use.

nýt-menni, n. a worthy, good man, Ld. 334.

nýtr, adj. fit, usable; nýtr dúkr, Pm. 107; sagði fé til þess nýtt, at ..., Ld. 318: able, Str. 68; hefir eigi nýtra dreng fundit, Fms. ii. 23; hinn nýzti maðr, Eg. 141, Ld. 162; enn nýtasti fardrengr, Fms. ii. 23: valid, þá er hvárskis görð nýt, Grág. i. 494; láttú niðr detta, engu er nýtt, 'tis all good for nothing, Fs. 159: neut. as subst., at öngu nýtu, to no use, H.E. i. 243; þær konur er með nýtu hafa verit, who have been good for something, id.

ný-tungl, n. the new moon, Lat. novilunium(?), Rb. 18, 20.

ný-verk, n. = nýmæli, K.Á. 182.

ný-virki, n. marks of new work, of human hands; sá hvergi n. á gólfinu, Grett. 160 A; tráðu niðr taðit, svá at ekki n. sá á, Fms. i. 213.

NÆÐI, n. [náð], rest, the being left undisturbed; vera í góðu næði.

NÆFR (i.e. nœfr), adj., næfr, næfrt, clever, skilled; hygginn ok næfr um alla hluti, Fms. v. 221; hón var næfr kona ok kunni vel fyrir sér Bs. i. 339; all-næfrir jöfrar, Sighvat; orð-næfr, wordy.

NÆFR, f., dat. næfri (Stj. 330), pl. næfrar; [Swed. näfver; Dan. næver] :-- the bark of the birch, used for roofing; þurra skíða ok þakinna næfra, Hm. 59; við ok næfrar ok hálm, Fms. ix. 44; berki ok næfri, Stj. 330; but, berki næfr ok aldini, id.: næfr ok börkr, 77; næfrar skal eigi ljósta til sölu, Gþl. 430; næfrum var þakt um ræfrit, Eg. 90; eldrinn logaði upp í upsina ok svá í næfrina, 238; gengu þá klæði af þeim svá at þeir spenntu næfrum at fótleggjum sér, kölluðu menn þá Birkibeina, Fms. vii. 320. COMPDS: næfra-baggi, a, m. a bag with n., Fms. ii. 59. næfra-kimbull, m. (see kimbull), N.G.L. i. 101. næfra-kolla, u, f. dried bark. næfra-maðr, m. the 'birch-bark man,' a nickname of an outlaw clad in n., Fas. ii. 258. næfra-stúka, u, f. a sleeve of n., Fms. ii. 287. II. poët., hildar næfr, 'war-bark,' i.e. armour, Km.; nykra borgar næfr or hæings hallar næfr = the 'bark of the nick-town' or the salmon hall, i.e. the ice, Lex. Poët.; Sváfnis-sal-næfrar, the roof of the hall of Odin = the shields, Edda (in a verse).

næfr-liga, adv. skilfully.

nægð, f. plenty, abundance, Stj. 235, freq. in mod. usage.

NÆGJA, ð, qs. gnægja (q.v.), [gnógr] :-- to be enough, suffice; sem nægir, Dipl. iv. 2; nægir at þeir trúi því sem trúir Heilög kirkja, H.E. i. 519: with dat., sá hefir nóg sér nægja lætr, a saying; hefir hann alla út lukt svá at mér vel nægir, so that I am quite contented, Dipl. iv. 5; lét Brandr sér vel n. fyrir sik ok sína arfa þeir penningar sem, 12. II. reflex. to suffice; sem nægisk með mjólk ok hunangi, Stj. 259; þóat skírnin nægisk, K.Á. 20; þótti þeim sér ekki nægjask heimrinn, Edda (pref.)

nægr, adj. = gnægr, q.v.

NÆLA, d, [nál], to stitch.

næli, n. [nál], a needle without an eye.

næma, d, [nema, námu], to bereave, deprive; næma e-n e-u, fimtán menn fjörvi næmda'k, to bereave of life, Fas. ii. 272 (in a verse); næma aldri, id.; fjörvi næmdu, they took his life, Hlt. (Hkr. i. 173): in the phrase, þat var næmt, it is heard, reported, Fms. vii. 232 (in a verse).

næmi, n. docility, quickness to learn, esp. to learn by heart, of youths.

næm-leikr, m. = næmi, Sks. 265.

NÆMR, adj. [nema], hunted, outcast; næmir hvervetna, Sól. 9 :-- keen, sharp, of a pointed instrument (a needle): contagious, of sickness: touching, hjart-næmr, touching the heart; fast-næmr, firm, 2. quick at learning, esp. of learning by heart, Bs. i. 127; hann er vel næmr, flug-næmr, or treg-næmr, ó-næmr; næmr á kver, nú er eg kominn hér, Stef. Ól.

NÆPA, u, f. [A.S. næpe; Engl. -nip in turnip; Lat. napus], a turnip; næpum ok ertrum, H.E. i. 395; næpna-reitr, a turnip-bed, Gþl. 544.

NÆR, adv. used both as positive and comparative of ná-, q.v.; superl. næst; mod. usage makes nær the comparative, nærri the positive, cp. fjar, fjarri, firr, which are analogous: [A.S. and Engl. near; Scot. nar; Dan. nær] :-- near: I. as positive, with dat., brautu nær, near the road, Hm. 71; hjarta nær, 94; borgum nær, Sighvat; nær Heiðabý, Fms. vi. 64 (in a verse); vera nær e-u, to be present at; hvergi nær, nowhere near; vóru þá búendr hvergi nær komnir, Ó.H. 210, Eg. 111, Grág. i. 69; nær eða fjarri, nigh or far, Fms. viii. 346 :-- nær aptni, near night, towards night, Hm. 97; nær morni, 100 :-- near, according to, nær ætla ek þat lögum Íra, Ld. 76; er þat nær þínu skapi, Nj. 24. 2. metaph. near, close, sharp; sem þú mátt vánu nær (probably) vita, Sks. 183 B; geta þess sumir til, at þú munir þér þetta eigi nær ætla, folks say that it comes not from thy heart, Fms. xi. 280; Sigurðr þótti nær sér taka þetta bragð, it was cleverly done, vii. 219; cp. taka e-ð nærri sér, to overstrain one's powers; hann hefir tekið nærri sér, ... ok var nær hverjum vænna horfði, it was a drawn game, Nj. 45; e-m verðr nær stýrt, to have a narrow escape, Fms. v. 266; nær meir, more near to, Hom. 159; engi skal nær meir göra en, Gþl. 456. 3. adv. nearly, almost; nær þrjátigi manna, Grett. 95 B; nær tuttugu, Eg. 37; níu hundruð eðr nær því, Fms. i. 109, Rb. 466; nær hundraði vetra, Landn. 322; nær tveggja manns-vaxta, Fas. ii. 508; siðaðr nær betr en, almost better than, Fms. i. 242; nær af öllum löndum, Ld. 28. II. compar. nearer; nær kirkju eða firr, K.Þ.K.; nær vetfangi, Grág. ii. 43; ver eigi nær honum en mál nemi, Fms. iv. 28: temp., eigi nær vár-þingi en ..., Grág. i. 100; eigi nær páskum en ..., 324: metaph. nearer to, þess firr var er þeir gengu nær, Ld. 322. 2. fitter; væri nær miklu, at ..., Valla L. 218; miklu er þetta nær, en ..., Þórð. 49, Nj. 37; nær er nú aptr at hverfa en fyrr, Fms. vi. 155: in mod. usage, iron., þér er nær at þegja, it will be better for thee to hold thy tongue; þér var nær að vera kyr!

B. Adv. and conj. [Dan. naar], when; hafðú njósn af nær þeir koma, Nj. 5; halda vörð á nær tími mundi vera at hitta konung, Eg. 420;