This is page 473 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

ÓRLAUSN -- ÓTTR. 473

ii. 155, K.Þ.K. 90: in the mod. phrase, eiga einskis úrkosti, to be destitute of means.

ór-lausn, f., mod. úr-lausn, [leysa ór], solution of a difficulty, an expedient, help; hann segir sik vera í heyþroti, ok krefr órlausna, Ísl. ii. 132; hann skal sjálfr þeirra vandræði ábyrgjask en hrepps-menn eru til engra órlausna skyldir, Grág. i. 490; vilt þú, búandi, selja oss korn? væri oss þat ó. ef vér þyrfum eigi lengra at fara, hér skalt þú fá þá órlausn, at þurfa eigi at fara lengra, Ó.H. 112: the mod. phrase, göra e-m úrlausn, to let one not go empty-handed away. 2. an answer, a reply, the reason given to a question; þér munut einskis þess spyrja er ek kunna eigi órlausn til, Fms. x. 329; vænti ek góðrar órlausnar ok andsvara, Sks. 306; engi spyrr hann þeirra hluta er eigi kann hann órlausn, Edda 47; órlausn til allra spurninga, Hkr. i. 269: a decision, skulu görðar-menn leita órlausna at lögum, Grág. i. 495; enda sé eigi aðrar órlausnir til mæltar. 490; til yðvarrar órlausnar stunda allir er vanda-málum eigu at skipta, Sks. 13.

ór-lauss, adj. free, disengaged, Nj. 76, v.l.

ór-nám, n. a picking out, of challenging neighbours, Grág. i. 31, 51.

órr, adj. an obsolete form = várr (q.v.), our; mara óra, Hkv. Hjörv. 5; órr alda-föðr, Vþm. 4; órum höllum, 7; óru hofi, Hým. 33; óru skipi, Hkv. Hjörv. 33; ór salkynni, Skm. 17; töður órar, Kormak; guð ór, Clem. 44; leið óra, 40; augu ór, Greg. 21; önd óra, Hom.; afrétt óra, Grág. ii. 314 A; krapta óra. Niðrst. 2; lögum órum, id.; lög ór, Íb. 17; byskopum órum, 3; órum löndum, Grág.; Drottni órum, 623. 7; úrækðir órar, Skálda 62 (Thorodd, with a nasal sound).

ór-ráð, n. = órræði; hvert órráð (yrráð Cd.) skulum vér nú taka, Ó.H. 88; órráð vár kvenna verða jafnan með lítilli forsjá, Ld. 42; munt þú trúa mér bezt til órráða um þitt mál, Nj. 12; liggja hér til miklu betri órráð um þetta mál, Fms. xi. 11; til atkvæðis ok órráða, 33.

ór-ræði, n., mod. úr-ræði, [ráða ór e-u], an expedient; varð þat hans ó. (vrræði Cd.) at, ... sagði hann órræðit eigi gott. Fb. iii. 448. 449; þat varð ó. Özurar, at ..., Dropl. 25; þótti honum þurfa nökkurra órræða í at leita, Rd. 238; hér eru skjót órræði til, Fms. ii. 7; taka gott órræði, v. 272; hvert órræði (help) vilt þú veita mér, Nj. 31, Glúm. 352; hann hafði mörg órræði (many sources) til penninga, Bárð. 173. COMPDS: órræða-lauss, adj. helpless. órræða-leysi, n. helplessness.

ór-skurða, að, to decide, give a legal decision. Stat. 296, D.N., and in mod. usage.

ór-skurðr, m., mod. úr-skurðr, [skera úr e-u], a decision; veita órskurð um e-t, Fms. i. 42, v. 333; vil ek heyra fleiri manna órskurð (opinion) um þetta mál, Hkr. i. 155; en er Norðmönnum þótti seinkask órskurðrinn, Fms. vi. 20; fengusk þeir órskurðir, at ..., Hkr. iii. 306; ráðit hefi ek skjótan órskurð um þetta mál okkat, Lv. 53. 2. a legal decision, of a debated question; gefa með fám orðum fullan órskurð, Gþl. (pref. v); tóku hvárir-tveggju Gunnlaug til órskurðar ..., hvárir-tveggju undu vel við órskurðinn, Ísl. ii. 233; nú höfu vit skotið þrætu okkarri til yðvars órskurðar, Fms. vii. 203; koma til biskups órskurðar, K.Á. 118: lögmanns órskurðr, D.N. i. 93. COMPDS: ór-Skurðar-bréf, n. a writ of arbitration, Pm. 43, Bs. i. (Laur. S.) ór-skurðar-maðr, m. an umpire, Ísl. ii. 233.

ór-slit, n. pl., mod. úr-slít, [slíta úr], a final decision; hann veitti engi órslit. Sturl. i. 149; vóru oss engi órslit veitt, Ísl. ii. 315; ek hefi veitt eigi órslit hingat til um þat mál, Ó.H. 141; ok urðu engi ó. gör af þeim, O.H.L. 95.

ór-tölur, f. pl. dissuasion; hafa úrtölur um e-t.

ór-vinda, adj., proncd. úrvinda, [the word is not recorded in old writers: the etymology may be from úr and vyndi, qs. yndi, Germ. wonne, = out of rest, out of cheer; if so, it would be an interesting instance of the retention of the w before y] :-- restless, distressed, esp. of a person distressed from want of sleep, e.g. a child crying incessantly is said to be úrvinda; barnið er úrvinda, það er úrvinda af svefni, distressed for want of sleep.

ór-völ, n. pl. [velja úr], refuse; en mér þykki þó íllt at hafa af órvöl ein, Hrafn. 5. II. in mod. usage úrval, sing. = the choice of a thing.

ó-ræsti [see ræsta]; þú ert mesta óræsti. naughty thing!

ÓSK, f. dat. ósk, but ósku when it is a pr. name, [A.S. wiscan; Engl. wish; O.H.G. wunsc; Germ. wunsch; Dan. önske] :-- a wish; þessi ósk veitisk þér, Fb. i. 31, passim: freq. in plur., ok er gott góðu at una er yðr gengr allt at óskum, Fas. i. 189; þú ert virðinga-maðr mikill ok gengit lengi at óskum líf þitt, Glúm. 337; ok þótti Helga þetta má hafa at óskum gengit, Dropl. 14 :-- óska-vel, all as one wishes, Fb. i. 34. COMPDS: óska-barn, n. a chosen, adopted child, 625. 179; óskabarna andi, Rom. viii. 15; eptir óskabarna réttinum, 23; hverjum óskabarna réttr til heyrir, ix. 4. óska-björn, n. [Ivar Aasen fiske-bjorn = fish-bear], a kind of crab, Lat. oniscus; óska-björn is evidently a corruption from the Latin oniscus, which then gave rise to the legend that whosoever possessed the 'oniscus' might have a 'wish' (ósk) granted. óska-byrr, m. a wind to one's mind, a fair wind to one's heart's content, Hkv. 2. 30; the word may have a mythical bearing, as in the tale of Odd the Archer, who had but to hoist the sail to have a fair wind whithersoever he wished -- a popular legend analogous to Homer's Od. x. óska-sonr, m. an adopted son, Edda 13, Fas. ii. 242. óska-steinn, m. a 'wish-stone,' is the globe-formed ovarium of the oniscus; for another record see Maurer's Volks. 182; it is also called Pétrs-vaðsteinn, q.v. óska-stund, f. the 'wish-hour,' for in the popular belief there is a point of time as short as the twinkling of an eye, recurring, some say, every day, others every week, or every year; and whatsoever one wishes at that moment comes to pass: hence the phrase, þú hefir hitt óskastundina, thou hast hit on the 'wish-hour,' when a person has a piece of luck. Akin to this is the legend of three wishes granted to one by some good fairy; hence the phrase, eiga sér ósk, to own a wish; eina vildi eg eiga mér óskina svó góða, a ditty, Maurer's Volksagen. II. a pr. name of a woman, dat. Ósku, Landn.

ósk-barn, n. = óskabarn, Al. 45, Clem. 24.

ósk-berni, n. = óskbarn, Stj. 103, 252.

Óski, a, m. the god Wish, one of the names of the highest god, All-father (Odin), Gm., Edda 2; only the name, not the legend, of this god is left. The name reminds one of the god Eros, as described by Socrates in Plato's Symposium.

ósk-mær, f. the chosen maid, the name of the Valkyriur, who were the chosen maids of Odin, Og. 18 := eskimær, Fas. i. 118.

ósk-mögr, m. = óskasonr, Ls. 16, Eluc. 61: a beloved son, Fagrsk. 123 (in a verse).

ós-minni, n. the month of an óss, Fb. ii. 29.

ÓSS, m. [Lat. ostium], the mouth or outlet of a river or lake; at ósi skal á stemma, a saying;, Edda 60; Danubius fellr með sjau ósum til sjófar, Stj. 88; þó at brjóti nýja ósa í gögnum fjöru manns, ok skal inn forni óss ráða merki sem áðr, Grág. ii. 354; hér gékk upp óss (an inlet, estuary) við nes þetta, ok féll sjórinn út ór ósinum, Ld. 76; vatn þat er Holtavatn heitir stemmdi upp, ... grafa út ósinn, hversu torsótt mundi ósinn út at grafa, en er þeir kómu til óssins, var hann út brotinn, Bs. i. 333. II. freq. in local names. Óss, Ósar, Ós-ló, in Norway; Holtavatns-óss, Bs. i. 308; Rangár-óss, Nj.; Faxa-óss (Landn. 29), Lækjar-óss, Landn.; Hóps-óss; Vágs-óss; Niðar-óss, the famous town in Norway; Ár-óss = the mod. Aar-huus, and Randar-óss = Randers in Denmark, óss-verki, a, m. a jetsum at the farm Óss, Vm. 140. III. the Rune RUNE, see introduction.

óstr, m., see hóstr; lostinn öru í óstinn, Fms. vi. 419; kom örin upp í óstinn (hóstinn, Fb. l.c.), viii. 433; hann var lostinn öru í óstinn (hóstinn v.l.) ok fékk þegar bana, ix. 311, Bs. i. 414; var hann lagðr í óstinn, Sturl. iii. 251: spelt with h, Bs. i. 382, Finnb. 214.

ósvift, n. adj., qs. of-svift; e-m verðr ósvift, to be stunted; þeim varð ósvift við þessa sýn. Fbr. 79; honum varð mjök ó. við óp þetta, Fb. i. 417 (vsvipt); en við þessi tiðendi varð honum svá ó., at hann mátti langa stund ekki mæla, Bs. i. 472; hinum varð svá ó. (dátt, Bs. i, l.c.) sem hann væri steini lostinn, Sturl. i. 211.

ótót or ó-tæti, n. a wretched, bad creature; ótætið þitt! ótót-ligr, adj. looking wretched and rugged, of sheep or beasts.

ÓTTA, u, f. [an old Teut. word; Ulf. uhtwo = GREEK, or uhtiugs = GREEK, uhteigo = GREEK, uhteigs wisan = GREEK; A.S. uhte; Hel. uhta; O.H.G. uohta] :-- the last part of the night just before daybreak; í nótt fyrir óttu, Fms. vi. (in a verse); en í óttu fyrir dag (in the ótta before daybreak) stóð hann upp ok klæddi sik, Edda 28; óttu ok öndverðan dag, Am. 50; í óttu, Fas. i. 148, Hkr. i. 70; þegar í óttu, iii. 417, Fms. xi. 433; hana-ótta, cock-crow, gallicinium, N.G.L. i. 9. COMPDS: óttu-söngr, m. matins in the Roman Catholic time, 625. 164, 167, K.Þ.K. 58, Bs. i. 673, 847; óttusöngs-bók, -kver, -mál, -tíð, -sloppr, Pm. 38, 58, 73, 117, Jm. 36, Fms. v. 224, vii. 317, Hom. 122. óttu-tíðir, f. pl. = óttusöngr = eccl. borae matutinae, Mar.

ótta-ligr, adj. (-liga, adv.), awful, terrible, Stj. 170, freq. in mod. usage.

óttask, að, dep. to fear, 623. 36: with acc., óttask e-n, Gþl. 174; þótti mér nú sem hann mundi heldr ó. yðr, Nj. 260; hann óttaðisk at ..., Fms. i. 93; óttuðusk þeir þá eigi at sér, Bret. 96, Fms. x. 220; svá heilir! drepum Ólaf digra, hann óttask nú ekki at sér, Ó.H. 70, Eg. 283; óttask um sik, id., 168.

ÓTTI, a, m. [contr. qs. oht, cp. ógn, ógna, ógur-] :-- fear, dread; var þeim ótti mikill at honum, Nj. 68; gjalda ótta við, Ísl. ii. 363; bjóða ótta, to inspire fear (see bjóða IV. 2); ótta slær á e-n, Ó.H. 224; milli vánar ok ótta, between hope and fear. Mar. 2. a thing to be feared, danger; ótti var at sjá í augu honum, ef hann var reiðr, Ó.H. 16; var æ ótti at Sverri konungi, Fms. viii. 339: fear, danger, vita sér enskis ótta vánir, Eg. 74, Fms. ix. 467; vænta sér enskis ótta, Ó.H. 220; vera undir miklum aga ok ótta, Fms. x. 409; at mannsöfnuðr dragisk at Önundi ok ótti nokkurr, Sturl. i. 158. COMPDS: ótta-boð, n. a feeling afraid, Bs. ii. 32, Mag. 46. ótta-bragð, n. a looking afraid, Fas. ii. 483. ótta-fenginn, part. and ótta-fullr, adj. terrified, Stj. 119, 154, 201, Hkr. iii. 33, Ó.H. 240, Nj. 105, Fms. iii. 216, x. 366, xi. 371. ótta-lauss, adj. fearless, Bret. 24, Fbr. 88, Ó.H. 240; engi hlutr er þá óttalauss á himni eða jörðu, Edda 41: neut. not to be feared, without danger, var þá allt óttalaust. Eg. 371. ótta-mikill, adj. much afraid; þá görðisk óttamikit með Böglum, the B. were much afraid, Fms. ix. 45, v.l. ótta-samligr, adj. awful, Sks. 226 B. ótta-sleginn, adj. terror-stricken, Fms. i. 138, ix. 497.

-óttr, adj. an inflexion, cp. Germ. achtig, see Gramm. p. xxxiii, col. ii.