This is page 506 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

506 RÆÐA -- RÆTASK.

saman, Boll. 338; þeir ræðask við þegar ok takask at orðum fóstrarnir, Ísl. ii. 341, Hom. (St.); svá sem buendr hafa rætt með sér á þingi, N.G.L. i. 138; þeirra orða er ek vil rætt hafa, Anecd. 2; marg-rætt, much spoken; full-rætt, fully-discussed; tið-ræit, often discussed; ú-rætt,not discussed.

ræða (i.e. rœða), u, f., gen. pl. ræðna, Sks. 636, [Germ. rede],speech, talk; síðan töluðu þeir mart, ok kómu þar niðr ræður Höskuldar, at ..., Nj. 3; konungr reiddisk mjök við ræður þessar, Eg. 51; en er þeir Þórólfr ok Björn kómu á þessar ræður fyrir Eiriki, touched on this. subject, 174; jarl tók henni heldr seint í fyrstu, en mýktisk ræðan svá sem á leið, Orkn. 304; þótti hvárum-tveggjum þær ræður skemtiligar. Eg. 686. 2. a speech, sermon; veri þat upphaf ræðu várrar, Anecd,(begin.): a sermon in the pulpit is called ræða; orð-ræða, a report.

ræða, u, f. [ráði; Ivar Aasen ræde], a sow at heat, Skálda 205 (in a verse), Grág. i. 427.

ræða (i.e. rœða). u, f. [róða], a rod, pole; see hjálm-ræða.

ræðari, a, m. [róðr], an oarsman.

ræði, n. [ráðj, rule, management; skipa e-m ræði staðarins, Mar.; skal hann hafa ræði þeirra ok lukla, D.N. iii. 88. ræðis-maðr, m. a steward, manager. Fms. i. 101, 290, xi. 229, D.N. ii. 235, iii. 149, 506, Bs. i. 716, Sturl. iii. 47, Sks. 58 new Ed.: rendering of Lat. consul, Róm. 386: = imperator (Sallust Catil. ch. 53), 346.

ræði (i. e. rœði), n. [Engl. rudder; Germ. ruder], an oar; veifði hann ræði veðrs annars til, he pulled backwards, Hým. 25; slíta ræði ór verri, Fms. vi. (in a verse); þeir tóku frá skipunum öll ræðin, Fb. i. 194 (reiðin, Fms. xi. l. c., less good); ræði skjálfa, Edda (Ht.); ræðit eða stýrit, Edda 109.

ræðingr, m. [A.S. ræding], a reading, text, Bs. ii. 186.

ræðir, m. (mod. ræðari), [Germ. ruderer], a rower, Fbr. 172.

ræðri, n. a rudder(?); bera má maðr ok öll þilju-föt, ræði skips ok ræðri allt at úsekju, N.G.L. ii. 17, 36.;, v.l.

ræfill, m. a rag, tatter, passim in mod. usage.

ræfr, n. a roof; see rát. ræfr-viðr, m. thatch-faggots, Hom. 97.

rægi-ligr, adj. accusative; r. fall, Skálda 188.

RÆGJA (i.e. rœgja) or older vrœgia; [róg; Ulf. wrohjan = GREEK; Hel, wrogjan; A.S. wregjan; O.H.G. rôjan; Germ. rägen; Swed. röje] :-- to slander, defame, Grág. ii. 99, 309, Eg. 54, 56, Fms. i. 100, iii. 153, vii. 132, Nj. 166. MS. 655 xvii. 1; rægja menn saman, Jb. 292: part. rægjandi, a defamer, Edda 56; rogendr = rœgendr, pl., Kormak.

rægsla, u, f. slander, calumny, Fms. viii. 295.

ræingi, a, m. a rover; ræingja sveit, Bs. i. 427.

rækall or reikall(?), m. [Dan. rækel], a rover, used as a kind of oath; hver rækallinn! rækals- :-- Reikall, as pr. name, Gullþ.

ræki-brekka, u, f.; in the phrase, bera e-t á rækibrekku, to put out for show, exhibit; berr hann ok þá fram á rækibræku (sic) þat glys er hón hefir sýslað. Thom. 301.

ræki-liga, adv. [rœkja], earnestly, carefully, sincerely, devotedly; elska r., Greg. 46; biðjask fyrir r., to pray fervently, Orkn. 166; geyma r., K.Á. 104; lifa r., 134; halda r., to observe strictly, 188; hetja söng r., H.E. i. 487; varðveita r., Barl. 148; iðrask r., to repent sincerely; gör r. við dauða menn. Fas. i. 172.

ræki-ligr, adj. [reka], to be rejected, Fas. iii. 664.

ræki-ligr, adj. [rœkja], true, sincere, painstaking; rækilig iðran, true repentance, Barl. 42; r. hljóman, Skálda.

rækindi, n. pl. [reka], an unclean thing, refuse; hann kvaðsk aldri etið hafa rækindi, Fms. viii. 107; ef rækindi falla í grýtu þá saurgask hón, Str. 317.

rækinn, adj., in trú-r., pious, devout, Lex. Poët.; trú-rækni, piety.

RÆKJA, ð, qs. vrækja, [reka], to reject, refuse; at þér vitið hvat ér skoluð eta, ok hvat ér skoluð rækja, what you shall eat and what reject, Stj. 317; skal hann kenna honum rétta hluti en r. hann eigi, Greg. 27; r. syndir, forsaking the sins, 23; hann fyrirleit ok rækti fórnir hans, 656 A. i. 4; þann ilm skal hverr Kristinn maðr r. er heiðnir menn göra fyrir skurð-goðum, Hom. 53.

RÆKJA, t, (i. e. rœkja), [A.S. rêcan, pret. rohte; Engl. reck, reckon; Hel. röcjan; Dan. rögte; Scot, raik] :-- to reck, regard, take care of, heed, cultivate; klæði er ér lítt rækit, Am.; skulu vér r. húðföt vár, let us keep to our hammocks, Orkn. 274; ræki ek eigi, hvárt þú rítr ..., I reck not, whether, Skálda 161; mun ek eigi rækja (heed) fjár-skaða minn, 655 iii. 2; r. kirkjur, N.G.L. i. 339, Fms. viii. 410; rækja hátíð, Barl. 150; rækja eigi ættmenn sína, Fs. 31: to keep a grateful remembrance of, rækti Árni þetta allt saman þegar er hann var biskup orðinn, Bs. i. 680: but in mod. usage also in a bad sense, rækja e-ð við e-n, to bear malice.

(UNCERTAIN) By assimilation of æ and œ two sets of words, diametrically opposed in sense, have become identical in form and sound, viz. those from rækja qs. vreka, and those from rækja qs. rœkja, with their derivatives; in olden times they were sounded differently: but when all distinction between them was lost, one of them had to give way; this was rækja from reka, which, with its derivatives, except rækr (rejected), is now obsolete, whereas rækja, i.e. rœkja, with its derivatives, is still in full use.

rækr, adj. [reka], rejected, outcast, Grág. ii. 167; brennu-vargar eru rækastir görvir bæði í Guðs lögum ok manna, Sturl. iii. 261; varg-rækr ok rekinn (i.e. vargr rækr ok rekinn), Ísl. ii. 381; hversu þetta verk var rækt (abhorred) fyrir Guði ok góðum mönnum, Fms. xi. 280 (Guð-rækr, q.v.); at sú fúl synd verði þeim mun rækari, H.E. i. 510; rækt kvikendi, an unclean beast, Stj. 317; ræk eru hræ þeirra, 316.

rækr, adj., i.e. rœkr [rœkja, rœkta], legitimate; svá er mælt ef sá er eigi nær er arfi er rækr (the next of kin) þ;á er arfr tæmisk, ok setzk sá í arf er nánastr er at frændsemi, N.G.L. i. 207; hón var in rækasta kona, Fms. iii. 153, v.l.

ræksni, a, m., prob. qs. vræksni, [from ríða = to knit?] :-- a mesh; skulu vér leysa ræksna (rexna Cod.) tortrygðar hans, 623. 26; konu svá nakta at aldrei beið á hana ríðanda ræksn (better rærksna), Sd. 188; hann reið á ræxna (acc. pl.) svá sem net eru síðan, Edda i. 182. II. metaph. rœksni, n. a rag riddled with holes like a net, freq. in mod. usage: the gut of a fish, from the mesh-like appearance.

rækt or rœkð, f. love, affection; görði hann þat til skapraunar við hana en eigi fyrir ræktar sakir, Sd. 184; at hrinda ór mínu hjarta þessa rækt, en því heitari brennr ást í mér, Str.; goðin hafa lengi haft rækð mikla á ættmönnum sínum, Ó.H. 87; þá skal hann upp láta göra kirkju ... en ef hann hefir eigi kost eða vill eigi rægt (sic) hafa á, N.G.L, i. 387; ok menn vilja enga rækt á leggja, ii. 71. 2. cultivation; jarðar-rækt, agriculture, mod.; korn-rækt, etc.: ó-rækt, neglect, mod. bad cultivation. COMPDS: ræktar-lauss, adj. reckless, unmindful, ræktar-leysi, n. recklessness, impiety, negligence, Sks. 2. ræktar-maðr, m. a watcbful man, N.G.L. i. 455, Barl. 104. ræktar-þokki, a, m. devotedness, Hom. (St.)

rækta (i. e. rœkta), ð, [Dan. rögte], to take care of, regard; rækta réttindi, Stj. 162, Karl. 137; at r. sínar kirkjur eða til þeirra ganga, N.G.L. iii. 290; var hans hár klippt ok ræktað, hair cut and trimmed, Stj. 202; hversu dyggiliga síra Egill hafði ræktað (performed) hans eyrendi, Bs. i. 911. 2. to cultivate; rækta jörð, to grow korn, epli, etc., mod.

rælni, f. sport, play; göra e-t í r., unintentionally, Safn i. 49.

ræma, u, f. a ribbon, Bjarn., = reim.

ræma, u, f. [rámr], hoarseness.

RÆMA, ð, (i.e. rœma), [rómr], = róma, Al. 108, Ld. 172, 196; e-t ræmisk á hendr e-m, is rumoured, Sturl. ii. 20.

RÆNA, d, and mod. t, [rán], to rob, plunder, with acc. of the person and dat. of the thing, Eg. 81, 85, Orkn. 94, Fms. i. 28, 151. Nj. 53, Ld. 102, K.Á. 50, Fas. ii. 521, and passim.

RÆNA, u, f., qs. rœna(?), [prob. akin to rún, a corruption from the old rýni, q.v.] :-- consciousness, one's senses, esp. as a medic, term; vera með fullri rænu, hafa ráð og rænu, to have one's full senses; halda rænu fram í andlát. rænu-lauss, adj. insensible; mállaus og r., of a sick person, rænu-leysi, n. a state of insensibility, torpor.

Rængjar, m. pl. the inhabitants of the island Rugen (Ræ), Knytl. S.

ræningi, a, m. [rán], a robber, Eg. 736, Sd. 158, Ölk. 35, Orkn. 92, Fas. iii. 520. 2. in a passive sense; vera ræningi e-s. to be deprived of one's right, Háv. 37 new Ed.; ok ætlaðir at hann mundi vera svá mikill ættleri, at hann mundi vilja vera ræningi þinn, Eg. 736; cp. lög-r., hlut-r.

ræpa, t, to suffer from diarrhoea.

ræpa, u, f. diarrhoea.

RÆSA, t, [rás], to make flow; ræsa; ár, Ht.; sá flytr er ræsir, id. :-- metaph., ræsa e-t á e-n, to bring it home to one, trace to one; ek mun þetta ekki ræsa á hendr yðr, I will not charge it on you, Fms. xi. 54; ér ræsit (hræsit Cod.) á hendr oss mikla synd, 656 C. 7. 2. impers., draum (acc.) ræsir, a dream proves true, comes to pass; ek em drauma-maðr mikill, ok eigi úlíkligt at brátt ræsi suma, Þorst. Síðu H. 180; væntir mik at hann mun nú ræsa, Bret. 22: reflex, to come to pass, en þat ræstisk svá, Bs. i. 471 (rættisk, v.l.)

ræsi, n. a gutter.

ræsi-brekka, u, f. = rækibrekka; bera e-ð á ræsibrekku, to put out for show, esp. in a bad sense, the faults of others or the like.

ræsir, m. [A.S. ræswa], poët, a chief, captain, king, Edda (Gl.), Hkv. Hjörv. 18, Skv. 2. 18, Edda 104. ræsi-maðr, m. a worthy man, Lv. 108. II. = ræsi, a gutter; þat hús er menn kalla náðhús ... hann lét ræsirinn horfa í kirkju-staðinn, Safn i. 82.

ræskingr, m. a slight cough, Fél. x.

ræskja, t, [ = rumska], to clear the throat by coughing.

ræsta, t, [rás], to clear, clean out; ræsta styfldan læk, to clear out the brook which had been 'stifled' or dammed up, Dropl. 34. 2. to clean, sweep; ræstu þeir síðan ok ruddu borgina, Bret. 100; konur skolu ræsta húsin ok tjalda, Nj. 175; lét konungr ræsta höllina, vóru þá í brott bornir hinir dauðu, Fas. i. 83, Fb. i. 212; hence comes undoubtedly the mod. ó-ræsti, an unclean, dirty person; as also ó-ristinn, of a person who goes to sleep without undressing, liggja ó-ristinn; þyrptusk menn at honum ok þóttusk eigi vita hvat úræst var, Ems. ii. 160.

RÆTASK, t, qs. rœtask, dep. [rót], to take root, strike root, Hom. 68, Skálda 169, Fms. x. 236. II. e-t rætisk vel af, to make a good end; for references see reita. III. to be fulfilled, of a dream, prophecy, Bs. i. 471 (v.l.), freq. in mod. usage; see ræsa.