This is page 586 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

586 STAÐFESTI -- STAFR.

stað-festi, f. steadfastness, Blas. 44; s. ok jafnlyndi, Bs. i. 141, pass.

stað-festing, f. confirmation, K.Á. 20, H.E. i. 261.

stað-góðr, adj. well-tempered; staðgott sverð, Fas. ii. 465.

stað-hæfa, ð, to aim true; s. á e-t, to make a hit.

stað-högg, n. a good hit; koma staðhöggi á. Fas. iii. 332, 353.

staði, a, m. a rick, stack; ef tveir menn eigu staða saman hvárt sem þat er korn eðr hey, Gþl. 349, Jb. 223.

stað-lausa, u, f. absurdity; mæla staðlausu stafi, he will say many absurd things, Hm. 28.

stað-lauss, adj. timid, unsteady, Róm. 237.

stað-leysi, n. restlessness of mind: s. ok vitleysi, Fms. vii. 150: unsteadiness.

stað-ligr, adj. local, Skálda 211, 212: firm, Bs. i. 724.

stað-lítill, adj. weakly, timid.

stað-lyndr, adj. 'steady-minded,' stubborn, Brandkr. 63: steadfast.

staðna, að, to stop, pause, abate; staðnaði orrostan (kurrinn), Fms. i. 34, 386, xi. 224, Ó.H. 69, Stj. 445.

stað-nefna, d, to fix, determine, Grett. 129.

stað-næmask, d, dep. to take up one's abode, settle, stop.

STAÐR, m., gen. staðar, dat. stað, and older staði, pl. staðir: [from standa; Ulf. staþs = GREEK; A.S. stæð; Engl. stead in home-stead; Dan. stæd; Germ. statt] :-- a 'stead,' place, abode; stjörnur þat né vissu hvar þær staði áttu, Vsp. 5; sessa ok staði, Ls. 7; fá mönnum stað ok mála, Grág. i. 473; nú hefir maðr eigi stað þeim mönnum, 465; færa úmaga til staðar, 256; færa varnað til staðar, Eg. 535; koma í þann stað, Grág. i. 485; í einn stað, in one place; í annan stað, in another place, 656 C. 11; fimmtán í hvárum stað, fifteen in each place, Eg. 577; í einhverjum stað, in some place, somewhere, Sks. 94; í einum stað í England, somewhere in England, Fms. x. 392; ek hefi í einum stað á stofnat, Nj. 3; í öllum stöðum, in all places, altogether, Grág. ii. 178; í öllum stöðum þeim, er..., in every case, where ..., i. 153. 2. skipta í tvá, fjóra, sextán ... staði, to divide into two, four, sixteen ... parts, 656 C. 16; skiptask í tvá staði, Fb. ii. 437 :-- fara af stað (mod. á stað), to go away, leave, Gþl. 177; hafa sik af stað, to absent oneself, Fb. i. 565; bíða e-s ór stað, to wait in one's place, wait till one is attacked, Fms. iv. 268, viii. 48, 318, 355; ráða e-u til staðar, to settle, ii. 78, Ld. 178; gefa e-u stað, or gefa staðar, to stop, halt, Edda (pref.) 3, 40, Fms. vi. 384 (gefa A.V. 3), viii. 400; nema stað or staðar, to stop, Nj. 18, 54, 132, Dropl, 29, Fms. i. 167, 206, Fas. ii. 535, Ld. 104, Bs. i. 144, Edda 40 (nema A. 5); leita staðar, to seek a place (privy), Hm. 113. Hkr. i. 16, Fær. 197 (leita I): to seek an outlet, Fas. ii. 528; ganga at staðar, cacare, N.G.L. i. 127. 3. adverbially, í stað, on the spot, at once, presently, Dropl. 9, Fas. ii. 508, Stj. 263, 505, Fms. iv. 249; rétt í stað, just now, Flóv. 7; í marga staði, in many respects, Fms. vii. 221; í engan stað, noways, i. 80; í alla staði, in every respect, Nj. 213, 224, 237, Fms. vi. 59, xi. 58; í staðinn. instead, Grág. i. 61, Fms. i. 24, Nj. 73, Fb. i. 285; í annan stað, on the other hand, secondly. Fms. vi. 191, Nj. 210, 216 :-- gen. as adverb, alls staðar, everywhere; annars s., elsewhere; einhvers-staðar, nökkurs-s., somewhere; marg-staðar, fás staðar, in many places, in few places; né eins staðar, nowhere; sums-staðar, somewhere; see allr, annarr, einn, nekkverr, margr, sumr. 4. metaph. a goal, aim; hvern stað á sættar-umleitan þessi, Fms. ix. 51; ef þann stað tæki vizka þeirra, H.E. i. 249; vil ek vita hvern stað eiga skal málit, I wish to know the final answer, Ísl. ii. 216: hann spyrr hvern skal eiga hans mál, Eb. 132; koma í einn stað niðr, to turn out the same way, Fb. ii. 168. II. spec. usages, a stop, pause, hesitation; þeim varð staðr á um andsvörin. Fms. ix. 461; nú drepr ór hljóð, ok verðr honum staðr á, ok mælti þó vánu bráðara, xi. 115. 2. elasticity, of steel or the like; ok dregr ór allan staðinn ór honum, it (the bow) lost all its elasticity, 623. 19; var þá ór sverðinu allr staðrinn, Sd. 118, 132; staðr í sverði, Kormak, freq. in mod. usage :-- strength of mind, courage, þann úhreinan anda er hann átti eigi stað við at sjá, Sturl. iii. 246; mun hann ekki eiga stað við sjónum haus, he will not be able to stand his looks, Fms. iv. 242; ef þú þykkisk mega göra stað í hestinn (make the horse firm), þá far til, Bs. i. 633. 3. a mark, print; sýndi hann oss á sínum limum járna stað ok banda, Hom. 121; sá þar öngan stað (no marks, traces were seen) þeirra tíðenda er þar hofðu orðit, Fb. i. 283. III. a church-establishment (church, see, convent); höfuð-kirkja á staðinum, Fms. ix. 369; staðrinn í Skálaholti, s. á Hólum, or Hóla-staðr, á staðnum á Hólum, Bs. i. passim; staðr í Lundi, Ann. 1234; klaustr eða aðrir stórir staðir, Fms. xi. 202; Brandr er setti stað (a benefice) at Húsa-felli, Ld. 332; staðr í Viðey (a convent), D.I. i. 512 stað hér at Helgafelli, 282: a town, staðr í Lybiku, Fms. x. 48; s. í Óðinsvé, xi. 267; þann inn dýrliga stað (Konunga-hella), vii. 187; stað eða borg, K.Á. 222: staðar-ábúð, staðar-bót, staðar-spjöll; staðar-bú, a rectory; staðar-eign, church-possession; staðar-fé, church-property; staðar-forráð, administration of church-establishments; staðar-jörð, a glebe; staðar-prestr, a parish-priest; staðar-setning, an establishment, Sturl. i. 113, 143, iii. 229, Vm. 6, Ám. 28, Dipl. iii. 4, v. 18, Bs. i. 546; staða-mál, the church contest, the name given to the struggle between clergy and laity about the ownership and administration of the churches and glebes (staða-forráð), which took place in Icel. at the end of the 13th century, and was partly settled by the agreement of A.D. 1296, Bs., Arna S., Ann. passim; staða-menn, the lay proprietors of the church estates, Arna S.; staða-gjafir, the yielding up of staðir, Ann. 2. 'staðr' was hence (but always in sing.) added to several local names where such an establishment had been erected, e.g. Staðr, Staðar-fell, Staðar-hraun, Staðar-hóll, as also Mel-staðr, Reyni-staðr, the old names in the heathen age of these places being Fell, Hraun, Hóll, Melr, see Sturl., Band., Bjarn. 3. again, the plur. -staðir is freq. in local names of the heathen age; Grani bjó at Grana-stöðum, Grímarr á Grímars-stöðum, Höskulds-staðir, Alreks-staðir ..., Landn., Fms. passim, see also map of lcel.

staðr, adj. restive, of a horse; hross skjart eða statt, Gþl. 504; verða staðr at, to stop, start, from surprise, Korm. 76; þá varð þeim staðara at höggva, Fms. ix. 225.

stað-ramr, adj. = sfaðfastr, Clem. 26.

stað-ráða, réð, to fix, determine, make up one's mind, Fms. iv. 148, vii. 144, Vígl. 28.

stað-remi, f. firmness, 623. 58.

staðsa, adj. indecl.; in the phrase, verða staðsa, to stop, hesitate; the word is a GREEK. occurring in a verse on the fly-leaf of the Ub. of the Edda, cp. Dan. standse.

stað-þrotinn, part. quite exhausted, Gullþ. 20.

stafa, að, [A.S. stafjan], to make staves; in the phrase, þat stafar í sjóinn, of a dead calm sea under sunshine. 2. to put letters together; stafaðr við annan raddar-staf, ... á hverja leið stafi skuli saman stafa, Skálda 164. 3. stafa fyrir, to rule; hvergi er hann stafar fyrir. howsoever he ordains, rules, Grág. ii. 249; skyldi þeir s. fyrir þeim slíkt er þeir vildi, to dispose of them as they pleased, Ó.H. 151; s. e-m dauða, to pass sentence of death on; sýnisk oss þessum manni harðr dauði stafaðr, Fms. ii. 173; s. e-m eið, to dictate an oath to another, Sturl. iii. 3.

stafaðr, part. striped, coloured, Eg. 68, Fms. ii. 301, iii. 136; see segl.

staf-gólf, n. a 'stave-space,' the distance between two posts or pillars, of about two yards: the length of a building is denoted by its number of stafgólf.

stafi, in ráð-stafi.

staf-karl, m. [Norse stakkar: Dan. stakkel], a 'staff-carle,' an old and infirm person, a poor beggar, Fms. i. 70, ii. 59, iii. 94, v. 287, vii. 360, Fas. i. 22, Bs. i. 525: stafkarla stigr, beggary, vagrancy, Fms. vi. 302, viii. 279; stafkarla-háttr, Háv. 40; stafkarla færsia, N.G.L. i. 138. stafkarla-letr, n. a kind of Runic letters, Sturl. ii. 241.

staf-kerling, f. a beggar-woman, Fms. viii. 106.

staf-kerti, n. a staff-taper, Str. 6, 46, Karl. 86.

staf-lauss, adj. 'staff-less,' without a stick; ganga staflaust, to walk without a stick, i.e. firmly, Ld. 82, Bs. i. 179, Háv. 50.

staf-ligr, adj. of or pertaining to letters, Skálda 180.

staf-lurkr, m. a cudgel. Fas. ii. 262.

staf-lægja, u, f. 'staff-layers,' the plates or long beams along the walls joining the pillars (stafir), Hom. 95, 96, N.G.L. i. 101, Ld. 316.

STAFN and stamn, m. [A.S. stefn; Engl. stem; Dan. stavn] :-- the stem of a ship (prow or stern); stafna á meðal, from stem to stern, Fms. i. 278; hann hjó stafna af skipi sinu, vii. 215; áðr stamnar sé seymdir við kjöl, N.G.L. i. 101; fram-s., the fore-stem = the prow; aptr-s., the 'aft-stem' = the stern; hvárn-tveggja stafn, Bs. i. 146; varð þeim litið aptr um stafn, Fms. x. 226; fló hann aptr um stafn: esp. of the stem or prow, iv. 57, vi. 78, Eg. 32: the phrase, fyrir stafni, ahead, Sks. 223: and metaph., hafa e-t fyrir stafni, to aim at, be engaged in a work. Fms. iii. 102; þessa iðn hefir hann nú fyrir stafni. Band. 1: berjask um stafna, to fight stem to stem, Fms. i. 93, vi. 76; deila um stafn við e-n, to have a hard struggle with one, Orkn, 232: the gable-end of a building, þykkir mér sem undan sé báðir . stafnarnir, Nj. 197. v.l.

B. COMPDS: stafn-búi, a. m. the forecastle-men on a war-ship. Eg. 33, 54, 772. Fms. ii. 331, vii. 266, Nj. 8, passim; the best men were selected for this post. stafn-gláma, u, f. a nickname. Fas. ii. stafn-gluggr, m. a gable-window, Sturl. i. 160. stafn-haf or stafn-hald, n. a standing, course on the sea. stafn-hár, adj. stem-high, Fms. ii. 50. stafn-hvíla, u, f. a bed in the gable, Sturl. ii. 67 C. stafn-lag, n. fighting stem to stem, Sturl. iii. 63, v.l. stafn-leggja, lagði, to lay stem to stem in battle, Fms. viii. 386, v.l. stafn-lé, m. a grappling hook, in sea-fight, Nj. 47, Fms. vii. 64, Sturl. iii. 63. stafn-lok, n. the locker in the stem, Sturl. iii. 106. stafn-rekkja, u, f. = stafnhvíla, Sturl. iii. 186, Háv. 40. stafn-sveit, f. the forecastle-men, Fms. vii. 289, viii. 385. stafn-sæng, f. = stafnhvíla, Fas. iii. 209. stafn-tjald, n. a tent in the bow or stem, Fms. vii. 114, Hkv. 1. 24.

STAFR, m., gen. stafs, old pl. stafar, Hom. 97. Plac. 48, Korm. 178, 246 (in a verse); stafana (acc.). Fms. x. 16, v.l., [Ulf. stabs = GREEK, cp. staua -- GREEK; a word common to all Teut. languages] :-- a staff, post, esp. in a building, as is still seen in Norway; bundinn við staf einn, Eg. 232; þrír aurar við staf hvern, ok svá fyrir staflægju hverja, N.G.L. i. 101; ása, stafi, þvertré, syllur, Dipl. iii. 8; hit nyrðra megin við innstafana sat konungr, the inner posts in a hall, Fms. x. 16, v.l.; Egill tók