This is page 594 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

STÍGANDI -- STOÐ. 594

steigan = A.S. stîgan, Old Engl. to sty; Germ. steigen, etc.] :-- to step, esp. to step upwards; hón mátti ekki stíga á fótinn, Bs. i. 343; stíga fótum á Noreg, á land, to set foot on, Fms. x. 259; svá nær landi, at maðr má stíga á hólmann, Sks. 93 B; stíga í skó, N.G.L. i. 31; hann sté í gólfit upp at ökla, Fms. iii. 188; þú steigt (v.l. stétt) upp ór ánni, vii. 160; annarr fótr sökk áðr öðrum væri upp stigit, ix. 511, v.l.; s. yfir borð, to step over the table, Sks. 259; s. fram, to step forward, Nj. 50, 52; s. undan borði, to rise from table, Ísl. ii. 352; þeir stigu á skíð, Eg 545; stiga á skip, to go on board, Nj. 19, Fms. viii. 228; s. í bát, ix. 374, Nj. 172; s. á hest, to mount one's horse, Fms. xi. 332; s. á bak, to get on horseback, Nj. 58; s. af hesti, af baki, to alight, 53, 58, 104, Eg. 744: stíga stórum, to stride, take long steps; hann spurði hverr þar stigi stórum, Bs. i. 628 (stór-stígr, smá-stígr); s. fyrir borð, to leap overboard, Fms. ii. 117; s. ofan, to step down, x. 238; s. upp, to ascend; s. upp til himna, Rb. 56; s. niðr, to descend, 623. 8; cp. upp-stigning, ascent; niðr-stigning, descent: s. í fótspor e-m, Fs. 4, Sks. 13; s. til ríkis, to ascend the throne, Fms. x. 390, 410, 415; s. til föður-leifðar sinnar, xi. 331; konungr steig til vizku, x. 380 :-- s. yfir, to overcome, Blas. 50; stíg þú yfir íllt með góðu, Hom. 6; at stíga yfir höfuð þvílíkum höfðingjum, Fms. vii. 296; en nú er svá komit aldri mínum, at þat er á öngri stundu örvænt, nær elli stígr yfir höfuð mér, Eb. 332; ef talan stígr yfir (oversteps, exceeds) sjau, Rb. 128. 2. with acc., steig hann keflit af spjóts-oddinum, Fms. xi. 347; hann steig í sundr orbit, Fb. i. 522. II. reflex., sú reiði stígsk yfir með þolinmæði, Hom. 26; hirð eigi þú yfir at stígask af íllu, 6. Róm. xii. 21. 2. part., yfir-stiginn, overcome, vanquished, 625. 40, Sks. 551.

stígandi, a, m. a stepper, strider, a nickname, Eb., as in the name Stigand. 2. of a ship, Fs.

stígr, adj. striding, stepping; in stór-s, smá-s. 2. a pr. name, Stígr, Knytl. S., freq. in old Dan.

stíg-vél, n. pl. [a for. word, a mod. form of styfill, q.v.], boots.

stíla, to put into style, fix.

stíll, m. [Lat. stilus], style, Bs. ii. 55: as a school term, Látínskr stíll, Latin composition.

stím, n. a struggle, Skáld H. 7. 44; in stíma-brak, n. a hard struggle, hard tug, Bjarni 138.

stíma, að, to wrestle, have a hard tussle with; s. við e-n (e-t), Fas. iii. 502.

stírur, f. pl. stiffness in the eyes, from sleep; hafa stírur í augum. 2. stíra, a nickname, Fms. x.

stívarðr, m. [from the Engl.], a steward, Stj., Fms. ix. 421.

stjaka, að, to punt with a stjaki, q.v.

stjaki, a, m. a punt-pole, stake, boat-hook. 2. a candlestick; kerta-s.

stjana (stjan, n.), að, to serve, attend (as a drudge); stjana undir e-n.

stjanka, að, to be busy about small trifles, Dan. pussle.

stjarfi, a, m. [A.S. steorfa = a plague; cp. Germ. sterben, Engl. starve] :-- epilepsy, N.G.L. i. 29, 182, Fél. x. 40.

stjarfr, adj. subject to fits; hross stjarft eða statt, Gpl. 504, v.l.

STJARNA, u, f. [a word common to all Indo-Germ. languages], a star, Vsp. 5; heiðar stjörnur, 57, Rb. 110, Stj. 299, and passim. In olden and modern days in Icel., the time in the winter evenings was marked by the position of the Pleiades above the horizon (as that of the day by the sun, see dagr, dags-mark); that constellation is therefore GREEK called 'the Star,' Þórðr reið Fimmta-daginn um hádegi af Þingvelli en kom til Helgafells Föstu-náttina er stjarna var í austri, on Friday night when the Star was in the east, i.e. was just risen, Sturl. iii. 25; sendi hann Einar djákna út at sjá hvar stjarna væri komin, he sent Einar out to see where the Star was (i.e. to see what the time was), Bs. i. 874; þegar er úthallaði á kveldum, skyldi hann halda til stjörnu, he 'should keep to the Star,' 'keep to the time,' Lv. 43; so also in the ditty, Sjö-stjörnu spyr enginn að | inn í bóndans garði | hún er komin í hádegis stað | hálfu fyrr enn varði, Eggert. But with sailors 'the Star' means the load-star (leiðar-s.), allt norðr undir Stjörnu, north under the Star, to the north pole, Fms. x. 112; þar (þaðan) er stjarna er Hafshvarf heitir á austan-verðu landi, A.A., cp. Symb. 31: 'stjarna' also may mean Arcturus; vagn-s. = the 'wain-star,' i.e. Arcturus; kveld-s., morgun-s., blá-s., leiðar-s. Northern mythical names of stars, Örvandils-tá, the toe of Orwendel = Rigel in Orion(?), Edda 59; Þjassa augu, the Eyes of Thiassi = Castor and Pollux(?), 47; Loka-brenna = 'Sirius;' Reið Rögnis = the 'Wain of Odin' = the Great Wain(?), Sdm. 2. a star on the forehead of a horse; such horses are called Stjarni, a, m., and Stjarna, u, f. II. COMPDS: stjörnu-bók, f. a star-book, register of stars; stjörnubókar-maðr, an astronomer, Rb.; stjörnubókar-list, astronomy, id. stjörnu-fræði, f. astronomy. stjörnu-fræðingr, m. an astronomer. stjornu-gangr, m. the course of the stars, Al. 42, Barl., Mar. stjörnu-hrap, n. a shooting star. stjörnu-íþrótt, f. astronomy, Stj. 64, Al. 42. stjörnu-list, f. astronomy. Fas. iii. 497. stjörnu-ljós, n. star-light, Fms. i. 54. stjörnu-mark, n. a constellation, Rb., Stj. stjornu-meistari, a, m. an astrologer, Barl. 7. stjörnu-rím, n. astrology, Stj. 278, Barl. 189. stjörnu-vegr, m. a 'star-way,' constellation, Karl. 129.

stjá, n. toil, esp. daily toil, irksome trouble, (conversational.)

stjóri, a, m. a steerer, ruler, Lex. Poët., mostly in compds.

stjóri, a, m. a kind of stone anchor (Gr. GREEK) hleypa niðr stjóra, Eg. 142; draga stjóra, to weigh the s., Hallgr.: metaph. phrase, taka stjórann, to 'cut and run.'

STJÓRN, f. a steering, steerage; setjask við stjórn, Fms. i. 147; sitja við s., to sit at the helm, xi. 141, Fb. ii. 14, Ó.T. 62; kvaddi hann Þórarinn til stjórnar, Fb. i. 405; Ormrinn lét ekki at s., yielded not to the rudder, 520: so in the phrase, á stjórn, on the starboard side; sá er næstr hvílir borði á stjórn (= stjórn-borði), N.G.L. i. 103; betr á stjórn (a word of command), Fms. vii. 10; á stjórn Hákoni jarli er Sigurðr sonr hans, Fagrsk. 48; lá landit á stjórn, Þorf. Karl. i. 410. 2. rule, Fb. ii. 308; þat er meiri stjórn, Fms. vii. 133; þat mun fleiri ok meiri s., at ..., Fas. ii. 73: government, mod.; þjóð-s., lýð-s., a republic; harð-s., tyranny, etc. (mod.) COMPDS: stjórnar-blað, n. the blade or flat of a rudder, Sdm. 10. stjórnar-bót, f. a constitution, (mod.) stjórnar-lauss, adj. without rule; s. ríki, Fas. iii. 57, Sks. 751. stjórnar-maðr, m. a steersman, Fms. x. 368: a ruler, 236, Sks. 610 B, 611, Edda 8, Bret. 72. stjórnar-skrá, f. a constitution. stjórnar-vald, n. authority, Bs. i. 280. stjórnar-völr, m. a tiller, Bs. ii. 51.

stjórna, að, to govern, with dat., Fms. i. 18, xi. 99, Anecd. 40, Al. 8.

stjórnaðr, m. = stjórn; in stjórnaðar-maðr, a ruler, Anecd. 26.

stjórnan, f. a ruling, Stj. 26.

stjórnari, a, m. a steersman, Fb. i. 405: a ruler, Edda (pref.), Mar.

stjórn-bitlaðr, part. with the bit for a rudder, poët, of a horse, Og. 2.

stjórn-borði, a, m. [A.S. steôrbord; Engl. starboard], (sounded stjór-borði), the starboard side, Fms. vii. 10 (v.l.), viii. 386, Orkn. 362, passim.

stjórn-byrðingr, m. a starboard man, Fms. viii. 224.

stjórn-fastr, adj. provided with a rudder; s. skip, Fms. vii. 47, Orkn. 152, Fas. ii. 20.

stjórn-lauss, adj. rudderless, Hm. 89: unruly, Stj. 255.

stjórn-ligr, adj. (-liga, adv.), well-steered, orderly, Hom. 26; ú-stjórnligr, immoderate, Bárð. 26 new Ed.

stjórn-marr, m. a 'rudder-steed,' i.e. a ship, Hkv.: see stag.

stjórn-samr, adj. a good, wise ruler, epithet of a prince or the like, Fms. vii. 150, Orkn. 176, O.H.L. 22, Magn. 464, Grett. 40 new Ed.

stjórn-taumar, m. pl. the mod. word for the old stjórnviðjar.

stjórn-við, gen. -viðjar, the 'steer-withies,' steerage-ropes, by which the rudder is worked instead of a tiller, Edda (Gl.) i. 583, v.l. 7; nú brestr í sundr stjórnviðin, ok gengr frá stýrit, Þiðr. 313; stjór-viðjar (gen. sing.), Edda (in a verse).

stjórn-völr, m. a 'steer-wand,' tiller, Edda (Gl.)

stjórr, m. [Ulf. stiurs; A.S. steôr, stirc; Engl. steer; North. E. and Scot. stirk; Germ. stier] :-- a steer, stirk, young bull, an obsolete word, which seems to occur in Edda i. 460 (in a verse), unless the true reading be stjórnviðjar, q.v. The word may be preserved in such local names as Stjóra-dalr, and prob. in the dimin. Sturla, q.v. (qs. stjuri-la).

STJÚP-, in later, esp. Norse, MSS. the form is deteriorated into stýp-, N.G.L. i. 170; thence into stýf-, 392; and, lastly, the f is changed into g or k, stjúg-, 405, stjúk-, D.N.: [A.S. steôp-; Engl. step-; Germ. stief-; Dan. stiv-; Swed. styf-: the mod. Dan. sted- is a corruption of quite modern date; the original sense of stjúp (= bereft, orphan) is preserved in the A.S. verb steôpan.]

B. Step-, in step-son, -child, -daughter, -mother, -father: stjúp-barn, n. a stepchild, Hkr. ii. 118, Ld. 300, Orkn. 434. stjúp-dóttir, f. a stepdaughter, Eg. 597, Landn. 136 (v.l.), 245, N.G.L. i. 350, K.Á. 142. stjúp-faðir, m. a stepfather, Edda 53, Fms. i. 277, vi. 93, Karl. 490. stjúp-móðir, f. a stepmother, Landn. 261, N.G.L. i. 350, K.Á. 142; stjúpmóður sköp, a stepmother's spells, from nursery tales. Fas. i. 31; var þvílíkast sem í fornum sögum er sagt, at verit hefði, þá er konunga-börn urðu fyrir stjúpmæðra-sköpum, Fms. viii. 18; stjúpmæðra-sögur, stepmother-stories, nursery tales; ok betra er slíkt meðr gamni at heyra, enn stjúpmæðra-sögur er hjarðar-sveinar segja, er engi veit hvárt satt er, er jafnan láta konunginn minnstan í sínum frá-sögnum, Ó.T. (pref.) stjúp-son, m. a stepson, Edda 18, Grág. ii. 45, Fms. xi. 183, Rb. 416, Fas. i. 374.

stjúpa, u, f. = stjúpmóðir, Fas. iii. 471.

stjúpr, m. (mod. stjúpi, a, m.), a stepson, Hkv. 1. 40, Sturl. iii. 146, Edda 56, Fs.: dat. stjúpi, Sighvat.

STJÖLR, m., acc. pl. stjölu, Hornkl. [cp. stél] :-- the hinder part; létu upp stjölu stúpa, Hornkl.; stjölinn konungsins, Fms. xi. 64; með breiðan stjöl, Bjarn. (in a verse).

stjörnóttr, adj. [stjarna], starred, with a star on the forehead, of a horse.

stobbi, a, m. a stub, block; see stubbi.

STOÐ, f., pl. stöðr or steðr, later stoðir, Hom. 95; stuðir, 97; [styðja] :-- a post; stukku steðr frá lúðri, Gs. 20; stóð hón und stoð, Gkv. 1; broddrinn stóð fastr í stoðinni, Fms. viii. 258, Sturl. ii. 119; steðr ok stólpar, Edda i. 78; ábyrgjask hús, ef steðr eru til fengnar, Grág. ii. 336: metaph. a prop, in phrases, kippa undan þeirri stoð er