This is page 647 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

TYTTUGTI -- TÖÐU. 647

tyttugti, the twentieth (=tuttugti or tví-tugti), N.G.L. i. 348.

tyza, a nickname, Fms. viii.

týja, u, f. (sounded tía), [akin to tæfa; Dan. tæve; cp. tóa] :-- a dam, mother with her young, of a dog, cat, or the like.

týja, u, f., qs. tvía, doubt; var mér tyja er vit tveir lifðum, Akv. 27.

TÝJA, tæja, tjóa, and tjá, the forms of this verb vary: tæja, tæjar tæja make a rhyme, Pd. 18; pres. tœr, pret. tœði, part. neut. tœð: týja, týr, týði: tjóa, pres. tjóar, pret. tjóaði or tjóði, see below B: and lastly, tjá, pres. té, tér (mod. tjái), pret. téði, part. téðr, téð: with neg. suff. tær-a, does not, Fms. vii. (in a verse): [Ulf. taujan = GREEK; tawidon on the Golden horn; A.S. tawjan; O.H.G. zawian; Germ. thun; Dutch touwen.]

B. Prop. to do, work; but here göra (q.v.) has in the Scaudin. taken the place of tæja, it is therefore only used in the sense, II. to help, assist, with dat. or absol.; at tœja Kleppjárni, Ísl. ii. 482 (Heiðarv. S.); þeir menn er tæðu máli Þorsteins, Ísl. ii. 305; þú tæðir mér, Drottinn ok huggaðir mik, 655 v. 2; tæja sjúkum ok vúluðum, 645. 93; þat góz eptir verðr skal ek töja (bestow on) guðs móður, Mar.; ef þú vilt tæja honum, Clem. 56; Guðs mildi tæði málum hans, 45; hamingjan lét enn eigi seinat sér at töja honum, Al. 139; hirð er tæði honum vel, Fms. vi. 317 (in a verse); Kristr tær hodda hristi ..., Lex. Poët.; at týjanda Guði = Deo auxiliante, Hom. 27; árnendr várir ok týiendr (töyiendr Cod.), 149; sá er öðrum vill týja til orrostu, 42; segir þat mest týja, at eigi hafi Guð nauðga þjónustu, O.H.L. 42; týja svá göfuglegri bæn, Hom. 1; opt hefir höfðingjum mikit tjóað at berjask at eins með frameggjan, Al. 5; kölluðu þeir á Jacobum, at þeir kæmi til at tjá þeim, 656 C. 2; Drottinn várr té (subj.) oss til þess, at vér megim, Hom. 9O: recipr., téisk at báðir, help one another! H.E. i. 245. 2. to avail; ok tör þat því at eins, ef hann vissi eigi, at, ... it avails only in the case that he knew not, Grág. i. 315; þat týr ekki, boots not, avails not, or týði ekki, it was of no avail, eigi tør bónda sjá bjorgkviðr, 431; ek vissa at mér myndi ekki týja at forðask þik, Eg. 165; eyfit týr þótt skyndi seinn, a saying (see eyvit); ekki týr yðr nú at tauta eðr tutla, Fms. viii. 234 (tjár, Fb. ii, l.c.); hvárki tæði (týði, Hkr. l.c.; tjáði, Fms. v, l.c.) bæn manna né féboð, Ó.H. 190; konungr var svá reiðr at henni týði ekki at biðja, Hkr. i. 100; allir löttu Sigurð jarl í at ganga ok týði ekki (tjáði, v.l.), Nj. 271; lítið týr oss at mæða líkam várn í föstum, Hom. 73; hvat mun mér týja at eggja þá menn, what need I? Fms. viii. 136 (tjá, v.l.); ok er hón sá at eigi týði at flytja þetta mál lengra, þá hætti hón, xi. 288 (v.l.); sem hann sá at ekki týði þar at standa, Str. 42; Þorvaldr lét ekki tjóa at sakask um verkit, Glúm. 374; mun mik ekki tjóa at letja, Nj. 16; eigi mundi tjóa at brjótask við forlögunum, Fs. 20; at ekki moni tjóa, Fas. i. 364; ekki mun tjóa at göra þat, Fms. ii. 194 (v.l.); eigi þykkir oss þat tjóa, Gullþ. 20; veit ek eigi hvat þat mon tjóa, Mork. 194; Baglar sá at ekki tjóaði (tjóði) eptir at halda, Fms. ix. 13 (v.l. 7); ok tjóaðí ekki fyrir-tölur hans, x. 301; hefir ek um talat ok tjóar mér eigi, Fs. 60; eggjat væri nú ef nökkut tjóaði, 4; þeir biðja at ... ok tjóar ekki, Glúm. 390; tjóði honum alls ekki, Str. 42; ekki tjóar skriptar-gangr þeim er ..., 43; en at svá búnu tjár ekki, Fas. i. 364; hvat mun þá tjá við at mæla, Glúm. 324; hvat tjár mér nú, at hafa til hans stundat, Al. 129; ekki mun tjá at saka sik um orðinn hlut, Nj. 20; and so in mod. usage, þetta tjáir ekki, this won't do; það tjáir ekki, 'tis of no use; tjár þat alls ekki, Gísl. 43. 3. peculiar usage, to grant, allow; því meiri gæsku er hann téði þeim af sinni hendi, Hom. 109. III. as an auxiliary verb; sól tér sortna, the sun does blacken, Vsp. 57 (see p. 264, foot-note 3); áðr tæði ben blæða, blood did flow, Nj. (in a verse); tjá buðlungi blæða undir, Hkv. Hjörv.; tær-a standa þarft af Þóri, Fms. vii. (in a verse); hón tær binda, Orkn. (in a verse); hann tæði velja, Rekst.; hyggja tæði, did think, Bkv. 13; tæði færa, did bring, Fms. vi. 340; Boðnar bára tér vaxa, does wax, Edda (in a verse). &FINGER; See also tjá, which is a different word.

týjandi, a, m. a helper; töyendr, helpers, Hom. 149.

TÝNA, d, [tjón; Scot. to tyne], to lose; þeir týndu hestunum, Nj. 21; þeir týndu þar öxi sinni, Landn. 312; týna honum. Fms. vi. 121; týna lífi sínu, Str. 86; t. þeim þremr hlutum, er ..., Fms. x. 338; þér skolut öngu fyrir týna nema lífinu, Nj. 7; with acc. a Latinism, Mar. 2. to destroy, put to death; týna sveininum, Fms. i. 113, Sks. 695; týna sjálfum sér, to destroy oneself, K.Á. 62; týndi sér þar sjálfr, Landn. 195. II. reflex. to perish; Hákon jarl týndisk í hafi, Ó.H.; Fluga týndisk í feni, Landn. 195; kom at honum anstan-veðr mikit ... ok týndusk þar, Nj. 25; par týndisk Geirhildr í Geirhildar-vatni, Landn. 29, Eg. 123, Edda 3, Fms. i. 215, passim.

týning, f. destruction, Art.

týni-samligr, adj. destructive, Anecd. 34.

TÝR, m., gen. Týs, acc. dat. Tý; the form tívar, see tívi, may even be regarded as an irreg. plur. to tý-r; cp. Twisco, qs. Tivisco, in Tacit. Germ.; [for the identity of this word with Sansk. dyaus, dîvas = heaven, Gr. GREEK, Lat. divus, O.H.G. Ziw, see Max Müller's Lectures on Science of Language, 2nd Series, p. 425] :-- prop. the generic name of the highest divinity, which remains in compds, as Farma-týr, hanga-týr: as also in Týs-áttungr, the offspring of gods (Gr. GREEK), Ýt.: tý-framr, adj., Haustl. 1: tý-hraustr, valiant as a god: tý-spakr, godly-wise, Edda 16. II. the name of the god Týr, the one-armed god of war; see Edda passim. Týs-dagr, m. Tuesday, (Germ. Dienstag), Fms. ix. 42, N.G.L. i. 10, 343, 348, Hkr. iii. 416; spelt Týrs-dagr (Dan. Tirsdag), Fms. vii. 295, ix. 42, Rb. 572.

týra, ð, to flame faintly; cp. tóra.

týra, u, f. a faint light; ljós-týra, freq. in mod. usage. 2. doubtful is the passage, Ad. 8, -- týru fylgðu sökk sámleit síðra brúna.

týr-eygðr, part. with peering eyes.

týta, u, f. [akin to túta, tottr], in týtu-prjónn, m. a pin.

tæfa, u, f. [Dan. tæve], a dam, mother, of a dog, cat.

tægja, pres. tæ, pret. táði, part. táð; [akin to tog, teygja] :-- prop. to 'stretch out;' tægja ull, to pick or teaze the wool before it is spun and carded; ullar-reitur eg um kveldið táði, Hallgr.

tægja, u, f. a fibre; see taug.

tæja, ð, to help; see týja.

tæki (i.e. tœki), n. pl. [taka], implements, outfit; sel þú mér tæki at ek mega ríta, 623. 54; tól ok t., Stj. 22; arðr ok öll tæki at þeim arðri, Karl. 471: means, eg hefi engin tæki til þess.

tæki-færi, n. opportunity.

tæki-ligr, adj. due, proper; t. tími, tíð, Stj. 429, Fms. ii. 142, MS. 623. 40; með-t., acceptable.

TÆKR (i.e. tœkr), adj. [taka], acceptable, fair, legal, of a tender made, Gþl. 500; þau handsöl er honum þykki tæk, K.Þ.K. í 70; þá eru tæk vitni þeirra, Ó.H. (pref.) 2. fit, meet; the phrase, í tæka tíð, in due time. 3. ú-tækr, unacceptable, unfair; lag-tækr, skilful of hand.

TÆLA, d, [tál], to entice, betray; t. menn með fjölkyngi, Clem. 56; t. þá með svikum, Fms. ii. 137; tæla þik, Sks. 537; tældr miklum tálum. Alm. 36; er Herodes konungr sá at hann var tældr af Austrvegs-konungum, Hom. 48.

tæla, d, [tól], to manage; faðir þinn þykkisk ekki mega um þik t. hér í híbýlum sínum, Eg. 194; var hann svá í lýzku ok athæfi, at trautt þótti mega um tæla, Fms. xi. 78, 92.

tæli-gröf, f. a pitfall, Sks. 42; B.

TÆMA (i.e. tœma), d, [tóm], in the phrase, tæma sik til e-s, to give one's leisure to, to attend, Sks. 22, Stj. 144, Hom. 63; t. sik til at heyra Guðs orð, 656 B. 12; hann mátti eigi tæmask til frá kenningum við menn, had no leisure, no time left, Clem. 52; hugr tæmisk til hvíldar, the mind takes to rest, Hom. (St.) 2. the law phrase, e-m tæmisk arfr, an inheritance falls to one by right, Grág. i. 173, N.G.L. i. 216, Eg. 31; honum tæmdisk arfr norðr í Vatnsdal, Ísl. ii. 210; e-m tæmisk úmagi, alimentation devolves upon one, Grág. i. 290. II. [tómr], to empty (Dan. tömme, North. E. and Scot. to toom); seggrinn tæmdi svínit hálft, Skíða R. 41, passim in mod. usage.

tœnaðr, m., tœnað and bœn make a rhyme, Likn. 8, Lil. 82; [tœja or týja] :-- help, assistance; biðja tænaðar, Sturl. iii. 278; fullting eðr tænað, H.E. i. 502, Fms. x. 238, Bs. i. 215, 355; án manna tænaði, Mar. tænaðar-maðr, m. a helper, Stj. 157, Bs. i. 240.

tæpi-djarfr, adj. timid, Fas. ii. 297.

tæpi-liga, adv. sparingly, scantily; launa e-t t., Fas. iii. 8; ganga t. fram, 437: scarcely, það er t. svá mikit, Dan. knapt.

tæpiligr, adj. scant, scarce; hit tæpiligasta, Mag. 160.

tæpi-tunga, u, f. a 'tip-tongue,' lisping accent; göra sér tæpitungu, to lisp, as in saying 'telpa' for 'stelpa.'

tæpr, adj. scant, too short, too narrow, or the like; Kálfr gékk þá heldr tæpara, stopped more cautiously, Fb. ii. 360; ónýt er iðran tæp ... ef þú í görðum glæp girnist að liggja, Pass. 8. 25; tók hann henni tæpt í mitt lær, Fas. ii. 234; spjótin tóku tæpt til hans, the spears scarcely reached him, Sturl. ii. 251: a path in the side of a mountain is said to be tæp: það er t. þriðjungr.

tæpta, t, [tæpr], to tap, touch lightly, just reach with the point; tæpti eg mínum trúar-staf á tréð sem drýpr hunang af, Pass. 32. 21; tæpta á e-u, to utter faintly.

tæra, ð, [Dan. tære; Germ. zehren], to consume, spend; þú tærir út tveim höndum, Fms. xi. 423; t. penninga, Bs. i. 699: to entertain, konungr tók Sturlu vel ok tærði honum vel ok sæmiliga, Sturl. iii. 307.

tæri, n. in the phrase, komast í tæri við e-n, to come to have dealings with a person.

tæri-látr, adj. cleanly, nice, esp. as to eating.

tæri-læti, n. cleanliness, nicety.

tæri-penningr, m. pocket-money, D.N.

tærr, adj. pure, limpid, of water; tært vatn, tær vatns-lind, lækr blár og tær, freq. in mod. usage, but not recorded in old writers; see tár.

tæta (i.e. tœta), t, [akin to tó and tæja, or is it to be written tæta, from táta?] :-- to tear, of wool, to teaze or pick the wool; t. sundr, to tear to shreds, the word occurs in Edda (in a verse), and is freq. in mod. usage.

tæta, u, f. and tætingr, m. shreds.

töðu-, see taða.