This is page 712 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

712 VIT -- VITI.

including the mouth, i.e. the 'cases' of breath and life; blóð rann ákaft af munni hans ok vitum, Fas. iii. 437 (a paper MS.); hélt hann þeim (the hands) fyrir vitin á sér, ellegar hefði hann öndina misst í ógna hver, he held his hands before his nostrils and mouth, or he would have lost his breath in that dreadful cauldron, Stef. Ól.; rann mikill sjór af vitum hans = GREEK, Od. v. 456: hence later, esp. in eccl. usage, one's wits, the five senses; fimm líkams vitum várum, Greg. 23, MS. 625. 177; öllum vitum ens ytra manns ok ens iðra, Hom. 53; gæta fimm líkams vita várra, Hom. (St.); also skilningar-vit = 'wit-cases', i.e. the five senses.

B. vit [vita A. IV], in the adverbial phrase, á vit e-m or e-s, 'towards a person,' calling on, visiting; koma e-m á vit e-s, to bring one towards, Ýt.; jarl sneri þá þangat á vit þeirra, turned towards them, Fms. ix. 310; Englands á vit, towards England, Ód.; for Magnúss jarl vestr um haf á vit ríkis síns, M. returned to his kingdom, Orkn. 158; nú kaupir hann skip, ok ætlar at fara útan á vit fjárins, Bjarn. 13; jarl átti festarmey þar á Englandi ok fór hann þess ráðs á vit, Ó.H. 192; ríða á vit sín, to look after one's own affairs, Ld. 150 (see ríða); lyfja þeim sitt ofbeldi, nema þeir riði skjótt á vit sín, Al. 10.

vit, pers. pron. dual, we two; in mod. usage við, and so in old vellums, but mostly abbreviated v, UNCERTAIN passim; see ek C and Gramm. p. xxi.

VITA, a verb whose present is in a preterite form, see Gramm. p. xxiii: pres. veit, veizt (veiztu), veit; plur. vitum, vituð, vitu, later and mod. vitið, vita; the latter form appears in vellums early in the 14th century, e.g. þér vitið, Fms. vi. 144, from the Hulda: pret. vissa, vissir, vissi (never visti, cp. Goth. wissa, mod. Dan. vidste): subj. pres. vita, pret. vissa; imperat. vit, vittú; part. vitaðr (vitinn, Hornklofi): with neg. suff. veit-at, knows not, Hm. 74; veit-k-a-ek, 'wot I not I,' Hkr. iii. 376; veizt-attu, Hbl. 4; vitum-a, we know not, Skv. 3. 18; vissi-t, knew not: [Ulf. witan = GREEK; A.S. and Hel. witan; Engl. wit; Germ. wissen; Dan. vide; Swed. vita; Lat. videre; Gr. GREEK.]

A. To wit, have sense, be conscious; hneig hón aptr ok vissi ekki til manna, Bjarn. 68; varð hann svá feginn at varla vissi hann, Flóv.; faðirinn vissi ekki lengi, svá þótti honum mikit, Bs. i. 369; hann þóttisk nær ekki vita fyrir hræzlu, Fms. vii. 142; hann var enn eigi örendr en vissi þó ekki, Fb. ii. 453; ek var svá syfjaðr at ek vissa fátt frá mér, Gísl. 6l; hestr laust einn ungan mann í höfuðit, ok sprakk mjök, ok vissi ekki, Bs. i. 314, l.c.; tók hann einn þeirra ok varðisk með, þar til er sá vissi ekki til sín, Fms. vi. 110; hann tók augna-verk strangan, ok vissi hann löngum hvárki í þenna heim né annan, Bs. i. 317; hann vissi lengi ekki hingat, 336; ok vissi þá ekki til sín löngum, 335; hvárt skal hjóna færa annat fram þat sem heldr hefir fé til, nema annat þeirra viti eigi vel (unless he be not in the enjoyment of his full senses) en þegar er því batnar, Grág. i. 300: with gen., gráðigr halr nema geðs viti, Hm. 19 (see B. 3). 2. vita skyn á, to understand, know, Nj. 223, Grág. ii. 167, Fms. i. 186, xi. 323 (see skyn); vita ván e-s, to expect, Eg. 746, Fms. viii. 180, Nj. 75, Blas. 46. II. to wit, know; vituð ér enn eða hvat, Vsp.; þeir er vel mart vitu, Hm. 53: ek veit, 76; vita sik saklausan, to know oneself to be sackless. Eg. 49; síðan skaltú vita þitt eyrendi, Finnb. 258; ef þeir vitu þetta eigi, Nj. 231; skaltú ok þat vita, at ..., 88; lát sem þú vitir eigi, Ísl. ii. 250; þeir munu vitað hafa með Þráni, Nj. 136; ek veit allt með henni, El.; hitt veit ek eigi hvaðan þjófs-augu eru komin í ættir várar, Nj. 2; veit ek þann mann er þora man, 89; veizt þú hvat þér man verða at bana? -- Veit ek, segir Njáll, 85; veitat hinn er vætki veit, Hm. 74. 2. with prepp.; vita fram (fram-viss); vissi hann vel fram sem Vanir aðrir, Þkv. 15: vita fyrir, to foreknow (for-vitri); vita örlög sín fyrir, Hm. passim; mundi hann þat vita fyrir er hann vissi dauða sinn, Nj. 98: vita til e-s, to know of. Fms. x. 337; ekki vissu landsmenn til um ferð Þórólfs. Eg. 78. 3. with the particle 'at;' þóttisk Þorkell vita at Grímr var þar, Dropl. 34; hana vissi at skíða-hlaði var við dyrr þær, 29; eigi munda ek vita at blóðrefillinn kæmi við mik í gær líttað, Fms. xi. 144: veitka ek nema þú þykkisk nú minn lávarðr, Hkr. iii. 376. III. in exclamations; hvat veit ek hvárt menn munu aldri hætta lygi-sögum, Fb. i. 184; var þetta hans bani, sem vita mátti, i.e. of course, Stj. 541; hvat ek veit, hvárt ek mun, what know I! should I? ..., as an interjection, Nj. 85; veiztu, ef þú vin átt, farðú at finna opt, Hm. 43; veit þat trúa mín, upon my faith! Edda; veit menn, mod. viti menn! see maðr B. 3; hvar viti menn (whoever knew) slíku bellt við konungmann, Eg. 415; hvar viti áðr orta mærð með æðra hætti, Edda (Ht.) IV. to see, try; má ek vita at ek fá af henni nökkurn vísdóm, Stj. 491; ek mun ríða ok hitta Óspak, ok vita at hanni vili sættask, Band. 5; ok vita at vér næðim Sokka víkingi, Fms. ii. 5; sá skal vita, er á strenginum heldr, hvárt hann skelfr, Fb. ii. 129; vil ek fara ok vita, at ek mega bjarga honum, 623. 16; vittu ef þú hjálpir, see if than canst help, Og. 5; vit at þú náir sverði því, Dropl. 28; fara heim ok vita hvers víss yrði, Nj. 114; vér skulum hlaupa at fylkingu þeirra, ok vita at vér komimk svá í gegnum, Fær. 81; skal yðr þat heimilt, ok vita at þit þroskizk hér, 45; sendi Sirpa bónda sinn at vita sér um brún-gras, to fetch for her (cp. vitja), Finnb. 258; ókunnugr ertú mér, ok vil ek vita við skipverja hvat þeim sýnisk ráð, Fbr. 62 new Ed.; ok bað hana vita af hón kenndi höfuðit, Bjarn. 68. V. to look towards, of a place, = Lat. spectare ad, vergere in; in þat er vissi til norðr-ættar, Edda 22; sá armr er vissi at dikinu, Fms. vi. 406; ok lögðusk þaðan undir sem at veit bænum, viii. 377; bæði þat er aptr vissi ok fram, vii. 94; á þann bekk er vissi móti sólu, vi. 439; þann arminn er vissi at sjánum, viii. 115; rökðu þangat sporin sem klaufirnar höfðu vitað, Ó.H. 152; vissu þá grundvellir upp, en veggir í jörð niðr, Sks. 142 new Ed.; fætr vissu upp, Eg. 508; þar á eynni er vissi til Atleyjar, 222; þeir fundu vínvið allt þar sem holta vissi, they found the vine wherever there was woodland, Þorf. Karl. 420; en þróask, ef hann vissi til mikilleiks, if it shewed growth, Korm. 8; allt þat er honum þótti grjóts vita, þótti honum við gull glóa, Konr. 2. metaph. to come under that and that head, to respect, mean, have such and such bearing; sökin veit til lands-laga en ekki til Bjarkeyjar-réttar, this case comes under the country-law, and not under the town-law, Fms. vii. 130; eigi veit þannig við, that is not the case, Nj. 180; ef öðru-vísi veit við, Al. 106; seg mér et sanna, hversu við veit, how things stand, Fms. iii. 70; konungr svarar, at mál þat vissi allt annan veg við, Ó.H. 199; hvat veit hrygð þessi? Stj. 600; hvat veit óp þetta, what means this shouting? Fms. viii. 141; hvat vissi laga-frétt sú er Emundr spurði í gær ? Ó.H. 87; skipan er hér á vorðin, ok veit ek eigi hvat þat veit, I know not what it means, cannot understand it, Fs. 6; þat man eigi öngra tíðenda vita, i.e. that will mean something great, Nj. 83; gör sem ek býð þér, ok kann vera, at þór viti vel, do as I bid thee, and may be, it will be well with thee, 655 xiii. B. 4; ok rædda um þat at nú mundi vel vita, Ísl. ii. 354; hræzlu (gen.) þat vissi, it savoured of fear, Am. 97; ekki vita slík orð lítils, Sd. 151; hlæra þú af því at þér góðs viti, it is for no good that thou laughest, Bkv. 2. 31; er lítils góðs vissi, Barl. 20: þá gleði er viti til meins, Hom. (St.); þat er til hans veit, what respects him, Orkn. 314; þat er til heiðins siðar veit, N.G.L. i. 383. 3. vita á, to forebode; brakar í klaufum, vind mun á vita, Mar. 1057 (cp. á-vitull); það veit á regn, storm, ..., of weather marks.

B. Recipr. to know of one another; þeir vissusk jafnan til í hafinu, Landn. 56; ok vitask þeir við mála-munda þann sín á miðli, to know mutually, Grág. i. 469; better, ok vitusk þeir þat við mála-munda þann, Kb. i. 131. 2. pass.; skyldi aldrei annat vitask, to be known, Fas. i. 22. 3. part.; vitandi né valdandi þessa verks, Fms. ix. 412; margs vitandi, Vsp. 20, Edda 11; vitandi vits, Hm. 17, Fms. v. 258 (cp. A l); vitandi mann-vits, Edda 9; viss vitandi, intentionally, knowingly, jb. 309 A; visir vitendr, Grág. (Kb.) i. 243, ii. 57; visar vitendr, Grág. i. 228. 4. the past pret.; á morgun skal okkur saga vituð verða, to be known, proved, 655 xiii. B. 1; þat mátti eigi vitað verða, 625. 83; ef þetta er satt, þá er þat vitað (clear, manifest) at hón hefir eigi mær verit, Fms. x. 294; þat er vitað (well known) at sjá. maðr er afbragð annarra manna, vi. 144; ok er þat vitað hver stóriðendi görðusk um hans mál, vii. 124; sá er þeim völlr of vitaðr, that field is marked out for them, Vþm. 18; valr vitinn Friggjar faðm-byggvi, allotted to Odin, Hornklofi.

vita-fé, n. a law phrase, secure money, i.e. secured by a verdict or the like; þat er allt vitafé er váttar vitu, ok allt þat er dómr dæmir manni, etc., Gþl. 508; sækja sem vitafé. 306; þat er v. er fest er fyrir váttum, N.G.L. i. 221: mod. vita-skuld.

vitand, vitend (mod. vitund), f. intelligence, consciousness, a being privy to, conscious of; var þat gört með yðvarri vitand ok ráði, Fms. vii. 305; í því ráði ok vitand hafði verit Hákon dúfa, ix. 452; þú Búi hefir hér vel verit í vetr, at várri vitnud, in our opinion, to our knowledge. Ísl. ii. 442; at minni vitund, Orkn. 254; at vér fám hvárki af þeim vitand né sýn, Fb. iii. 156; hin minnsta synd at vitan gör, a willing, conscious sin. Eluc. 675. 26; halda fyrir eins-eiði at sinni vitend (sic), N.G.L. ii. 68, 128; um sum íllvirki eigi tvímælis laust hvárt þér manit þurrt hafa um setið allar vitundir, Sturl. iii. 261; hyggr þú at hann muni at þér bera vitundina þá er hann skal sik undan sökum færa, Orkn. 454; með-vitund. II. a whit, bit; ekki vitund, not a whit, freq. in mod. usage, but only with the negative.

vitandi, part. knowing, witting: göra e-t vitandi or ó-vitandi.

vitan-liga, adv. wittingly: ekki mér vitanliga, not in my knowledge.

vitan-ligr, adj. known; ekki mér vitanligt 'tis not known to me.

vita-skuld, m. an acknowledged debt; at loknum öllum vita-várskuldum, debts contracted in the spring, Dipl. v. 18. 2. metaph. in mod. usage, a matter of course; það er vitaskuld!

Vitaz-gjafi, a, m. (of a gen. vitaðr = surety), a 'sure giver,' the name of a field, the crop of which never failed; þat var akr er kallaðr var Vitazgjafi þvíat hann varð aldregi úfrær, ... eigi brásk hann Vitazgjafi enn, Glúm. 340, 343.

vit-fátt, n. adj. short of wit; e-m verðr vitfátt, Fas. i. 104.

vit-firring, f. 'wit-estrangement,' insanity, madness, Grág. i. 154, Fms. vi. 141, Bs. i. 371.

viti, a, m. a signal; þat þótti eigi góðs viti, it boded nothing good, Fs. 20; ílls-viti, boding evil. 2. as a naut. term; hafa vita af landi, to stand so near land as to be aware of it, of the marks by which sailors note the proximity of land; hann sigldi fyrir sunnan Ísland ok hafði vita af, Ó.H. 75; allir settu augu sín aptr um skut, meðan þeir máttu nokkurn vita sjá til fóstr-jarðar sinnar, Al. 12. 3. a beacon kindled as a warning signal when a fleet or enemy was in sight or had arrived,