This is page 739 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

ÞJARK -- ÞJÓÐVEGR, 739

brauð en eigi þjarft, 83. 2. fresh, of water, opp. to salt; bauð hann þjörfum vötnum fram at fljóta, Sks. 628 B. 3. metaph. insipid, flat, vile (cp. Dan. flau), of a person; kalla mann þjarfan, Edda i. 530; so also þirfingr. The change in the mod. Germ. derb = rude, harsh, is curious; in O.H.G. and in mid. H.G. the word, according to Grimm, Dict. s.v., was only used in its proper sense = azymos, as also in A.S.

þjark, n. a wrangling, strife, contest.

þjarka, u, f. a quarrel, Edda 110; þjörku-drjúgr, pugnacious, quarrelsome, Hom. (St.); göra þjörku, Am. 49.

þjarka, að, to quarrel, wrangle; þ. um e-ð, to wrangle about a thing.

þjarkan or þjörkun, f. a wrangling.

þjarma, að, to handle roughly; þ. at e-m, Fas. iii. 203.

Þjazi, a, m. the giant of that name, the father of Skaði, see the Edda, Hdl., Ls., Hbl.

ÞJÁ, þjáði, þjáð, [for the root see þýr, þjóna], to constrain, enthral, enslave; hann var þjáðr til vinnu, he was worked as a bondsman, Fms. i. 78; son (acc.) Loðinn vildi hann (nom.) þjá undir þrældóm, 289; sveinarnir vóru þjáðir ok undu þeir ílla, Eg. 235; þat fólk var lengi síðan þjáð í Vindlandi, Fms. vii. 195; hann vildi selja oss í þrældóm, ok hét oss afarkostum ok lima-láti ef vér vildim eigi þjásk, iii. 158; lét Rögnvaldr þjásk en Úlfr eigi, i. 289; mörg er þjóð of þjáð, Hkm. 21. II. to chastise; hann þjáði sinn líkama í mörgum hlutum, Fb. ii. 431; pínast ok þjást, to feel great pain, Stj. 131. III. part. þjáðr, ör-þjáðr, sár-þjáðr. stricken, worn, smarting, of sickness, grief, or the like.

Þjálfi, a, m. the name of the servant and follower of Thor, Edda; and also as a pr. name, Baut.; the word prop. means a delver, digger, Germ. delber, delben, = to delve, dig: the names Þjálfi and Röskva (q.v.) indicate that Thor was the friend of farmers and the god of agriculture.

þjálgr, adj. [cp. Germ. delken = to knead], 'kneaded,' soft, manageable; esp. in the compd ó-þjálgr, refractory, unmanageable.

þjáll, adj. = þjálgr; ó-þjáll, unhandy, unmanageable.

þjálmi, a, m. a rare word, the sense of which is somewhat doubtful, a delve(?); Manar þjálmi, the delve of Mono, i.e. the sea; hregg-þjálmi, the delve of the gale, i.e. the sky; þangs-þ., the delve of the sea-weed, i.e. the sea, the surf, Lex. Poët.: in prose the word occurs once, -- hverja þjálma nær eðr firr Heinrekr egnir fyrir fætr Thome erkibiskupi, Thom. 361, where it seems to mean a caltrop or a pit-fall(?).

þján, f. [þjá], bondage, servitude, Hkr. iii. 315; þján útlendra höfðingja, Ó.H. 189; selja í þján ok þrældóm, Stj. 639; þján ek þrælkan, Fms. xi. 253. 2. affliction = þjáning, Bb. 1. 23; á-þján, q.v.

þjáning, f. affliction; leita Guðs í þinni þ., Karl. 542: freq. in mod. usage, also of severe pain, hann komst urn aptaninn í sælu-hús og þó með þjáningu, Espól. s. a. 1720; þjáninga-laust, -lítið, painless, in little pain.

ÞJÓ, n. [A.S. þeôh; Engl. thigh], the thigh, but in usage generally the podex, in plur.; hann logar allr um þjóin, Mar.; þat skarðit sem er í milli þjóa þér, Ölk. 37; ef maðr höggr mann klámhögg um þjó þver, Grág. ii. 12; kláði hleypr um allan búkinn, einna mest um þjóin ... draga striga-dúk milli þjóanna á sér, Fb. i. 212; hælarnir liggja uppi við þjóin, of a cripple, Ó.H. 246, Mar.: sing., fótrinn með öllu þjóinu, Fb. i. 262; bar oxina niðr hjá þjói hestsins, Sturl. iii. 314. II. metaph. the crook at the end of a scythe, which is fixed in the handle.

þjó-breiðr, adj. broad-thighed, Fms. vii. (in a verse).

þjó-bugr, m. the bight of a scythe; ljórinn brotnaði í þjóbugnum.

ÞJÓÐ, f., dat. þjóðu, so always in old writers, mod. þjóð; [Ulf. renders GREEK by þjuda; A.S. þeôd; Hel. þiôd; O.H.G. diot] :-- a people, a nation; þessar þjóðir er svá heita, Rusci, Polavi, Fms. i. 142; þú spenr allar þjóðir frá blótum, 623. 25; heiðnar þjóðir, heathen people, 625. 170, Post. 293, N.T.; öll Kristileg þjóð, N.G.L. ii. 22; Tyrkir, ok Blökumenn, ok mörg önnur íll þjóð, Fb. ii. 126; með mikinn her ok marga ílla þjóð, 127; með öllum þjóðinn, Stj. 67; vísaðu þeir mörgum þjóðum á réttan veg, Barl. 29; allar þjóðir þjóna yðru valdi, Róm. 117; af öllum þjóðum ok tungum, 119; hinn sjúki svaraði á þá tungu, sem hann hefði með þeirri þjóðu fæddr verit, Pr. 458; allar skepnur ... allar þjóðir, 461; þjóð veit ef þrír'ro, a saying, Hm, 6l; þjóð eru þrír tigir, thirty make a þjóð, Edda. 108; allri þjóðu, Ýt.; heldr er honum þægr í hverri þjóðu (among any people), sá er á hann trúir, Post. (Unger) 290; hann er lofaðr af allri þjóðu Gyðinga, id.; mikla þjóð, a mighty people, Stj. 116; suðr-þjóðir, the southerners, Akv.: Lat. turma is rendered by þjóð, Róm. 269; fira þjóð, a community of men, Lex. Poët.; þyrja þjóð yfir, Skm.: in compds, sal-þjóð, household, Vkv.; sigr-þjóð, Hkv.; al-þjóð, all people, Ad.; ver-þjóð or yr-þjóð, q.v. 2. like 'lög' and 'þing,' þjóð may assume a local sense, thus, Sví-þjóð = Sweden; Goð-þjóð = the Goth. Gut-þjuda, Gg. II. in olden times þjóð- in composition (like A.S. þeod) was intensive = great, powerful, very; but in quite modern times (the last 30-40 years) a whole crop of compds with þjóð- has been formed to express the sense of national; þjóð-réttr, þjóð-frelsi, þjóð-réttindi, þjóð-vili, þjóð-vinr, national rights, freedom, etc.; as also þjóð-ligr, national, popular, liberal; ó-þjóðligr, illiberal, unpopular; but all such phrases sound foreign, and are not vernacular. III, pr. 'names; Þjóð-arr; Þjóð-ólfr; Þjóð-rekr (= Germ. Diet-rich); Þjóð-hildr, Landn.; Þjóð-marr, Germ. Dit-mar, Sæm.

B. Goth. þjuþ, = GREEK occurs only in a compounded form; ó-þjóð, bad people, Vellekla; óþjóða-lýðr, tramps and refuse, Dan. utyske; cp. Goth. unþjuþs = GREEK. In many compds it is difficult to say whether the primitive is þjuda or þjuþ; in words like þjóð-á, -drengr, -góðr, -glaðr, -hagi, -skáld, -skati, -mart, -niðr, -lygi, -vel, we prefer the latter.

Þjóða, u, f. the county Thy or Thy-herred in Denmark, Fms. xii.

þjóðann, m. [Ulf. renders GREEK by þjûdans; A.S. þeoden; Hel. thiudan; cp. Ulf. þjudinassus and þjudan-gardi = GREEK, þjudanôn = GREEK] :-- a king, the ruler of a þjóð (þjuda); the word is only used in poets. In the remotest times each tribe or shire had a special king or ruler (fylkir); then in later times they formed a league under one king; and þjóðann and þjóð-konungr (q.v.) seem to be the words denoting such a king, konungr being the general popular name; vinr þjóðans, Ad. 11; Gotna þ., Akv. 21; þjóðans sonr, 22: þjóðans rekkar, Gkv. 1. 18; þjóðans synir, Fms. iii. (in a verse). 2. in the old Hm. a good, a great man; þjóðans barn, Hm. 14; þjóðans kona, 149; þing ok þjóðans mál, 116.

þjóð-á, f. a great river, chief river, Ver. 17 (Gen. ii. 10); þrjár þjóðár falla þorp yfir meyja Mögþrasis, Vþm. 49 (certainly not = þjóðir; the passage reminds one of Gen. ii. 10); þjóðár fnæstu eitri, Þd.; nú heita þat þjóðár er svá eru stórar, at ..., N.G.L. ii. 133; fyrr skolu allar þjóðár falla upp, en ..., proverbs of an impossibility (cp. GREEK), Kormak.

þjóð-braut, f. a high road, Grág. ii. 264, Landn. 81, passim.

þjóð-drengr, m. a good man, brave fellow, Flóv. 30.

þjóðerni, n. nationality, a mod. word; cp. bróðerni, faðerni.

þjóð-gata, u, f. = þjóðbraut, Ld. 66, Gþl. 82, 407, 408, Jb. 180.

þjóð-glaðr, adj. very glad, Fas. ii. 80 (in a verse).

þjóð-góðr, adj. very good, excellent, brave, Am.

þjóð-hagi, a, m. a great artist, master-craftsman; hann er þjóðhag., or as adj., hann er þjóðhaga smiðr.

þjóð-hagr, adj. masterly in skill or craft, Sturl. iii. 29.

þjóð-hlið, n. a public gate, Jb. 262 A.

þjóð-konungr, m. a great king, a sovereign. Ýt., Hðm. 4, Skv. 1. 1, 3. 33, 34, Fms. i. 3; af honum munu margir þ. fæðask, Stj. 115.

þjóð-kunnr, adj. very famous, Skv. 3. 36.

þjóð-land, n. [A.S. þeodland], an empire; keisari er æztr konunga, þar næst er konungr sá er ræðr fyrir þjóðlandi, ... ei má þá kalla þjóðkonunga er skatt-konungar eru, Edda 93; ertú þá meiri konungr enn þinn faðir, ef þú ræðr tveimr þjóðlöndum (i.e. Norway and Denmark), Fms. i. 88, Rb. 340; Knútr inn ríki tók skatt ok skuld af þeim þjóðlöndum er auðgust vóru á Norðrlöndum, Ó.H. 130.

þjóð-leið, f. the high road, esp. on the sea; sigldu þeir þ. til Líðandisness, Eg. 8l; þat er komit af þ., 369; þar er sjá mátti útan af firði af þ., Ó.H. 46; á sjó með skipi skipuðu, hón skal fara þ. bæði nætr ok daga, Gþl. 83; er hann siglir þ. hit ytra, Fagrsk. 60: on land, Grág. ii. 331, Fms. xi. 413, Gþl. 83.

þjóð-leiðr, adj. much hated, execrated; þegi þú, þjóðleið! Gkv. 1. 24.

þjóð-lygi, f. a 'great lie,' Mag. 57: a calumny, slander, en þagmælskr um þjóðlygi, Ad. 1.

þjóð-löð, f. a hearty welcome, Hm. 4.

þjóð-mart, n. adj. very many.

þjóð-menni, n. a brave man; þeir vóru allir þ., Bs. i. 55, v.l.

þjóð-mærr, adj. glorious, Fsm. 36.

þjóð-nýtr, adj. very excellent, Geisli.

þjóð-ráð, n. an excellent plan, Eg. 765, Fms. xi. 263.

þjóð-reyrir, m. the 'great rearer' of charms, of a dwarf, Hm.

þjóð-skati, a, m. a great, lordly, princely man, Edda (Gl.); hjörleiks hvati, hann er þjóðskati (not blóðskati), Höfuðl.

þjóð-skáld, n. a great poet; slik þjóðskáld sem um mik hafa ort. Fms. vi. 366; hevr þjóðskáldit! kvattú svá, gröm skömm, ekki eru þær hendingar jafnháfar, 386; þá muntú verða þ. ok yrkja lof um marga höfðingja, iii. 103, and so in mod. usage.

þjóð-skjöldungr, m. = þjóðkonungr, Ó.H. (in a verse).

þjóð-smiðr, m. a master-craftsman, great artist; Þórðr var umsýslumaðr mikill ok inn mesti þ., of a shipwright, Þórð. 10 new Ed.; hann var hinn mesti þ., Fb. ii. 73, and in mod. usage; cp. þjóðhagr.

þjóð-stefna, u, f. a meeting of the whole people, a public meeting: in the allit. phrase, á þingi eða þjóðstefnu, Grág. ii. 170 (Ísl. ii. 380).

þjóð-sterkr, adj. very strong, Edda (Ht.)

þjóð-sýniliga, adv. in the sight of all people, openly; róa undan eyjunni þ., Glúm. 394; reið maðr at þeim þ., Ld. 376: openly, vehemently, blása þ., Sks. 52 new Ed., v.l.

þjóð-sýniligr, adj. open, clear; mátti heyra mikinn lúðra-gang ok þ. ákall (clear, undisguised, vehement), Al. 12.

þjóð-sögur, f. pl. popular stories, (mod.)

þjóð-tröð, f. = þjóðleið, Leiðarv. 16.

þjóð-vegr, m. = þjóðbraut, N.G.L. ii. 131, 132, Ó.H. 206, passim.