This is page 760 of An Icelandic-English Dictionary by Cleasby/Vigfusson (1874)

This online edition was created by the Germanic Lexicon Project. Click here to go to the main page about Cleasby/Vigfusson. (You can download the entire dictionary from that page.) Click here to volunteer to correct a page of this dictionary. Click here to search the dictionary. This page was generated on 30 Mar 2019. The individual pages are regenerated once a week to reflect the previous week's worth of corrections, which are performed and uploaded by volunteers. The copyright on this dictionary is expired. You are welcome to copy the data below, post it on other web sites, create derived works, or use the data in any other way you please. As a courtesy, please credit the Germanic Lexicon Project.

760 ÆTA -- ÆTTGEIGR.

-æta, u, f. an eater; in mann-æta, a man-eater, cannibal; hrossa-kjöts-æta, a horse-flesh-eater.

æti, n. [eta, át], an edible thing; in compds, hrá-æti. II. [A.S. âten], oats; bygg heitir með mönnum, en barr með goðum, kalla vöxt Vanir, æti jötnar, Alm. 33 (a GREEK.) COMPDS: æti-sveppr, æti-þang, etc., edible tang or sea-weed, Hjalt.

æ-tíð, adv. at every tide, ever, Magn. 464, Sks. 304; the word is very freq. in mod. usage.

ÆTLA, að, often spelt etla. but ætla, Ld. 32 (vellum); in mod. usage it is often sounded atla: [a derivative akin to Goth. ahjan = to mind, think, and aha = a mind, as also to Germ. achten, O.H.G. ahton; the Northern languages use none of these words, but only the derivative ætla; an old Germ. ahtilon would answer to Icel. ætla; Scot. ettle.]

B. To think, mean, suppose; jarl ætlaði þat, at þær myndi blóta, Blas. 45; munu þeir ætla at vér hafim riðit austr, Nj. 206; forvitni er mér á, hvat þú ætlar mér í skapi búa, Lv. 16; hann ætlaði henni líf en sér dauða, he ettled (expected) life for her, but death for himself, Sturl. iii. 190 C; ekki er til þess at ætla, segir hann, at ek mona skipask við orð ein saman, Fms. xi. 38; ekki þarftú til þess at ætla at ek ganga við frændsemi þinni, 61; verði þér nú at ætla hvárt-tveggja, think of both things, Sks. 285; ef ek á svá mikit vald á þér sem ek ætla, Nj. 10. 2. to intend, purpose; hann kveðsk hafa ætlað ferð sína til Róms, Fms. vii. 155; ek ætla nú ferð mína í Cesaream, 655 xvii. 1; en þat sæti eptir hans dag ætlaði sér hverr sona hans, Fms. i. 7; verðr þat hverr at vinna er ætlað er, ... sem ætlað er fyrir, what is allotted him, Nj. 10, 259; ef Guð hefir svá fyrir ætlað, Fms. ix. 507; ætluðu menn Óspaki þat verk, suspected him to have done it, Band. 14; ætlar hann at görask konungr norðr þar, Eg. 71; menn ætluðu til liðs við Þórólf, 98; skautsk at ok ætlaði at höggva fót undan Kára, Nj. 262; ætla til upp-göngu, Fms. vii. 254; hann ætlaði út vindauga, Dropl. 17; ætla e-t fyrir, to purpose, intend a thing, Fms. xi. 256 (fyrir-ætlan); hann lézk þat fyrir sér ætla at ílla mundi hlýða, he was of opinion that ..., vii. 141; ek ætla ok at styrkja Gunnar at nokkuru, Nj. 41: hence with mere notion of futurity, eg ætla að fara, I think to go, I shall go: in queries, hvað ætli hann ætli sér, what do you think he is thinking of doing? hvað ætli hann ætli sér (sounded hvatl-ann-atli sér ? hvatl'-ann-atl'-a'-fara?); á fyrir-ætlaðri tíð, Eluc. 26. 3. to think, guess; en þó má hverr ætla hvílíka mannraun hann hafði, Bs. i. 139: to calculate, hann tók sér bústað, ok ætlaði þar landeign til, he destined a strip of land for that use, Eg. 735; bera í burt heyit, en ætla vel til alls fjár, they carry the trusses of hay away, but leave enough for the live slock on the farm, Ísl. ii. 140; þeir skolu ætla til heys en eigi til haga, svá sem þeir ætla réttast, Grág. ii. 340; ætla sér hóf, to keep within bounds, Fms. x. 349. II. reflex. to intend of oneself, purpose; hann ætlask at fara til Jómsborgar, Fms. xi. 88; þá ætlaðisk flokkrinn at brenna bæinn at hringom, x. 388; spurði Brynjólfr hvat hann setlaðisk fyrir, Eg. 156.

&FINGER; In the verse of Sighvat (Fms. vi. 43) 'ætla' is, we believe, a corruption for 'Atla,' pr. name of a Norse Lagman in Gula, mentioned in Fms. x. 401 (Ágrip ch. 29), and in N.G.L. i. 104; but it is now hardly possible to restore the whole verse, which had already been corrupted in tradition, so that when the compiler of Magnús Saga quoted it, he did not make out the full sense of it. The true context has been pointed out by Maurer in Abhandl. der k. Bayer. Acad. der W. 1872.

ætlan or ætlun, f. thought; eptir ætlan, deliberately, Sks. 119 new Ed.; er þat mikil ætlan (a great instinct) skynlaussar skepnu at sjá, 12 new Ed.; hogson ok ætlan, thought and reason, Mar. 2. design, plan; sú ætlan sem áðr var sett, Fms. ix. 507; tvískiptask í ætlaninni, x. 270; hafa ætlan á um ferðina, xi. 115; þessar ætlanir, iv. 79; þat er engi ætlan, it is no plan, impossible, Nj. 41; fyrir-ætlan, intention; á-ætlan, a calculation, ætlanar-verk, n. a task,

ætni, f. gluttony, Sks. 540, Hom. 24.

ætr, adj. [eta, át], eatable, Hkr. ii. 252, Grág. ii. 122, 192, Bárð. 176; ú-ætr, uneatable.

ÆTT, f., like sætt (q.v.), the forms vary between átt and ætt; in old writers the latter form is by far the more common; in mod. usage they have been separated, átt meaning a quarter in a local sense, ætt a family: [ætt is akin to Ulf. aihts = GREEK; A.S. æhte = property; Early Engl. agte; Germ. acht = patrimony; the root verb is eiga, átti, like mega, máttr; from this original sense are derived both the senses, ætt = a family, and ætt or átt = Scot. 'airt,' 'regio caeli;' the etymology of átt from átta (eight), suggested at p. 47, col. 1, is too fanciful.]

B. An airt, quarter of the heavens, in gen. dat. pl. átta, áttum; eptir þat sá sól, ok mátti þá deila ættir, Fb. i. 431; átta ættir, eina ætt, Sks. 54; af suðr-ætt, ... vestr-ætt, flugu brott í sömu ætt, ... ór þeim ættum sem þér þóttu ernirnir fljúga, Ísl. ii. 195, 196; þá drífr snær ór öllum áttum, Edda i. 186 (so also Ub. l.c., but ættum Cod. Worm. l.c.); í allar áttir, Edda i. 182 (ættir Ub. l.c.); norðr-ætt, suðr-ætt, vestr-ætt, austr-ætt, qq.v.; hann skyldi auka ríki sitt hálfu í hverja höfuð-átt, Hkr. i. 49; af öllum áttum, from all 'airts' of heaven, Edda 40, Hkr. i. 33; ór ýmissum áttum, Orkn. (in a verse), and so on; see átt, p. 47. II. prop. what is inborn, native, one's own, Lat. proprium; one's family, extraction, kindred, pedigree; áttir, Grág. i. 238, Haustl. 10; allt er þat ætt þín, Óttar heimski, Hdl.; telja, rekja ættir, to trace pedigrees, id.; jötna ætt, id.; órar ættir, Vþm.; komnir af ætt Hörða-Kára, Fms. i. 287; hitt veit ek eigi hvaðan þjófs-augu eru komin í ættir várar, Nj. 2; tvá menn er ættir eru frá komnar, Adam ok Evu, Edda (pref.); dýrra manna ættir, ... enginn stærisk af sinni ætt, Landn. 357; er þaðan komin mikil ætt, Eb. 123 new Ed.; hann er orðinn stórum kynsæll, því at til hans telja ættir flestir inir göfgustu menn á Íslandi, 126; Háleygja-ætt, Landn. 255; jarla-ættir, konunga-ættir, biskupa-ættir, etc., passim; ór ættum er ef lengra er rekit, out of the ætt, not genuine, spurious, Edda 124; e-t gengr í ætt, to be hereditary, of habits, character, diseases, or the like, Ó.H. 122; cp. úr-ætta. COMPDS: ættar-bálkr, m. = ættbálkr, D.N. ii. 226. ættar-bragð, n. a family trait, Fms. vi. 220, Ld. 82. ættar-bætir, m. the betterer of one's family, Konr., Clem. 142. ættar-ferð, f. origin, descent, Ísl. ii. 305. ættar-fylgja, u, f., see fylgja, Þórð. 31. ættar-færsla, u, f. = ættarferð, Stj. 431, v. l. ættar-gipt, f. the family luck, Fas. ii. 170. ættar-gripr, m. an heirloom, Fr. ættar-haugr, m. a family cairn, a family tomb; engi á at grafa í annars ættarhaug, N.G.L. i. 405 (cp. heimis-haugr, Hbl.) ættar-högg, n. a family-blow, calamity, loss, Þórð. 48. ættar-laukr, m. the 'leek of a family,' the best of one's family; see laukr. ættar-menn, m. pl. = ættmenn, Bs. i. 731. ættar-mót, n. a family likeness; var þar ættarmót með okkr Tryggva konungi, Fms. vi. 388; það er annað ættarmót ... við höfum báðir valtan fót, vitum ei nær við dettum, Hallgr. ættar-nafn, n. an hereditary title; nú vil ek beiða ættarnafns af yðr (viz. king's title), Fms. vi. 54: a family name, but not in the mod. Engl. sense, which was unknown to the ancients. ættar-réttr, m. an hereditary right, Fms. x. 390. ættar-skarð, n. a loss (by death) in a family, Jb. 24, Sks. 343. ættar-skjöldr, m. the shield, prop of a family, Stor. ættar-skömm, f. a family disgrace (of a person), Bárð. 181. ættar-spillir, m. a family spoiler, disgracer, laggard, Fms. ii. 47. ættar-stofn, m. a stem, Hkr. iii. 170. ættar-svipr, m. a family likeness, Art. 71, Fb. iii. 379. ættar-tal, n. a pedigree, Al. 29: the name of an historical work, Fagrsk. (begin.) ættar-tala, u, f. a genealogy, pedigree; fyrir útan ættar-tölu ok konunga-æfi, Íb. (pref.), Fms. ix. 255, 273, x. 13, D.N. iii. 122, passim in mod. usage.

&FINGER; Genealogies (ættir, ættar-tölur, ætt-vísi) form the ground-work of the old Icel. historiography; the ancient Saga-men delighted in them, and had a marvellous memory for lineages; in the Sagas the pedigrees give the clue by which to trace the succession of events, and supply the want of chronology. Whole chapters in the best Sagas, esp. at the beginning of a work, are set apart for genealogies, thus. Nj. ch. 1, 19, 20, 25, 26, 46, 57, 96, 97, 114, 115, 155, as also 47, 57, 58, 106 (begin.), Eb. ch. 1, 7, 8, 12, 65, Ld. ch. 1, 31, 32, Eg. ch. 23, Gullþ. ch. 1, Dropl. S. ch. 1-3, Þorst. hv. ch. 1-3, Þorst. Saga St. (the end), Rafns S. (the end-chapter), Flóam. S. ch. 1 (and esp. the end-chapter), Hænsa Þ. S. ch. 1, Gísl. S. pp. 8, 9, Vapn. S. ch. 3, Ísl. i. 353-362 (Biskupa-ættir), Guðm. S. ch. 1, Árna b. S. ch. 1, Þórð. S. hr. new Ed. (at the end), Fagrsk. 144-148, Orkn. S. ch. 39, 59. In the Sturlunga S. the initial chapters (Sturl. i. 44-55, with which the work of Sturla begins) are devoted to the tracing the families of that time; so also Sturl. i. 202-206, iii. 96, 97. But the chief store-house for genealogical knowledge is the Landnáma, which contains about 5000 pr. names, of which perhaps a third are names of women.

ættaðr, part. by birth; ættaðr vel, well-born, of good family, Nj. 224; góðar nornir ok vel ættaðar skapa góðan aldr, Edda 11; hón var ættuð ór Mostr, Fms. i. 14; ættaðr fyrir vestan haf, having one's family west beyond the sea, Grett. 84 A.

ætt-barmr or ætt-baðmr, m. a lineage, stem, Lex. Poët.

ætt-bálkr, m. lineage, family, Fas. i. 387: = frændbálkr.

ætt-bogi, a, m. lineage, = áttbogi, Fms. i. 287, Bret.

ætt-borinn, part. by birth, born; vel æ., well-born, of good family, Eg. 337, Fms. i. 14; þar æ. í Þrándheimi, a native of Th., ix. 231: legitimate, sonr æ., Js. 66; vera æ. til e-s, to be born to, entitled to by birth; æ. til lands þessa, a rightful heir of the land, Fms. vii. 18; æ. til konungdóms, 280.

ætt-bætir, m. a betterer of one's family, Edda (in a verse).

ætterni, n. family, descent, extraction; ætterni mitt ok mik sjálfan it sama, Fm. 4; telja æ. til e-s, to reckon one's pedigree from, Fms. x. 389; ekki var margra manna vitorð á hans æ. (origin), 391: þar var nokkvot æ. hans (family), id.; suðr í Fjörðum, þar er æ. hans allt, Eg. 50, Ó.H. 30. ætternis-stapi, a, m. a mythical name of a rock; for this legend see Gautr. S. ch. 1, 2, cp. Pliny's Hist. Nat. iv. ch. 12.

ætt-fólk, n. relations, kinsmen, Stj. 190, passim.

ætt-fróðr, adj. well-versed in pedigrees, Fms. viii. 235.

ætt-fræði, f. the science of genealogies.

ætt-fylgja, u, f. a family characteristic; see fylgja.

ætt-færsla, u, f. adoption(?), Stj. 431.

ætt-geigr, m. a family calamity or accident, Vápn. 5.